Η σοβιετική εισβολή στην Βουδαπέστη, στις 4 Νοεμβρίου του 1956, αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα γεγονότα στην ιστορία των σοσιαλιστικών κινημάτων και κρίσιμη καμπή σε ιδεολογικό επίπεδο για τους σοσιαλιστές του 20ου αι. Προκάλεσε ισχυρές αναταράξεις στα κομμουνιστικά κόμματα της Δύσης, στους κόλπους των οποίων εντάθηκε η κριτική κατά του σοβιετικού καθεστώτος.

Η ουγγρική επανάσταση του 1956, που εκτυλίχθηκε το διάστημα μεταξύ 23 Οκτωβρίου με 10 Νοεμβρίου 1956, στράφηκε ενάντια στη σταλινική κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ουγγαρίας. Η εξέγερση εκδηλώθηκε με αφορμή φοιτητική διαδήλωση αλλά μαζικοποιήθηκε από την παρουσία χιλιάδων που ενώθηκαν μαζί τους και κατευθύνθηκαν προς το Κοινοβούλιο. Αντιπροσωπία φοιτητών που επιχείρησε να μπει στο κτίριο που στεγαζόταν το κρατικό ραδιόφωνο – γνωστό διεθνώς ως «Radio Budapest» – για να προβάλλει τα αιτήματα των φοιτητών, προφυλακίστηκε.

Απέναντι στο αίτημα των διαδηλωτών που βρίσκονταν έξω από το κτίριο για απελευθέρωση της αντιπροσωπείας, η αστυνομία (ÁVH) απάντησε με καταστολή. Η είδηση μαθεύτηκε γρήγορα και επεισόδια ξέσπασαν στην πρωτεύουσα. Η εξέγερση ωστόσο πήρε γρήγορα διαστάσεις και εξαπλώθηκε σ’ ολόκληρη τη χώρα, συσπειρώνοντας φοιτητές, εργάτες, αγρότες. Κάτω από την πίεση των γεγονότων, η κυβέρνηση έπεσε.

Χιλιάδες ήταν αυτοί που οργανώθηκαν σε πολιτοφυλακές, μαχόμενοι ενάντια στην αστυνομία και τα σοβιετικά στρατεύματα. Τα συμβούλια που είχαν δημιουργηθεί πήραν την εξουσία από το κυβερνών κόμμα, απαιτώντας πολιτικές αλλαγές. Η νέα κυβέρνηση διέλυσε την αστυνομία (ÁVH) και διακήρυξε την πρόθεσή της να αποχωρήσει από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, ενώ υποσχέθηκε να προκηρύξει εκλογές.

Κι ενώ μέχρι το τέλος του Οκτώβρη οι συγκρούσεις είχαν σχεδόν σταματήσει δίνοντας την εντύπωση πως τα πράγματα άρχιζαν να ηρεμούν, στις 4 Νοέμβρη σοβιετικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Βουδαπέστη και σ’ άλλες περιοχές της χώρας προκειμένου να καταπνίξουν την επανάσταση.

Η αντίσταση των εξεγερμένων απέναντι στη σοβιετική εισβολή συνεχίστηκε μέχρι τις 10 Νοέμβρη και μέχρι τον Ιανουάριο του 1957 κάθε αντίσταση είχε καμφθεί. Ο απολογισμός των συγκρούσεων εκτιμάται σε 2.500 περίπου νεκρούς από την πλευρά των Ούγγρων εξεγερμένων που σκοτώθηκαν στις οδομαχίες της Βουδαπέστης, εκ των οποίων οι 450 εκτελέστηκαν στις δίκες που ακολούθησαν. Από την πλευρά των Σοβιετικών, 700 περίπου στρατιώτες σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις.

Δεν φαίνεται ωστόσο να υπάρχει συμφωνία όσον αφορά την έκταση των απωλειών. Σύμφωνα με τον Peter Fryer, (Βρετανό δημοσιογράφο στο Κομμουνιστικό Κόμμα Βρετανίας και ανταποκριτή στην Ουγγαρία το 1956 για λογαριασμό της εφημερίδας Daily Worker, που μετά τα γεγονότα απέσυρε τη στήριξή του στο σταλινικό καθεστώς και διαγράφηκε από το ΚΚ Βρετανίας και προσχώρησε στο τροτσκιστικό ρεύμα), τουλάχιστον 20000 Ούγγροι και 3500 Ρώσοι σκοτώθηκαν, ενώ δεκάδες χιλιάδες τραυματίστηκαν.

Η σοβιετική εκδοχή

Αντεπανάσταση χαρακτήρισε η Σοβιετική Ένωση την εξέγερση του 1956. Σύμφωνα με απολογισμό της Pravda:

Στις 23 Οκτωβρίου οι «ειλικρινείς» σοσιαλιστές Ούγγροι διαδήλωσαν διαμαρτυρόμενοι για τα λάθη που έγιναν από τις κυβερνήσεις Rákosi και Gerő. Από τις ταραχές ωστόσο επωφελήθηκαν φασίστες, αντιδραστικοί και αντεπαναστάτες, χρηματοδοτούμενοι από δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις για να οργανώσουν αντεπανάσταση.

Ο ουγγρικός λαός, μέσω του Imre Nagy (που εκτελούσε χρέη πρωθυπουργού από τις 24 Οκτώβρη) απηύθυνε έκκληση προς τις σοβιετικές δυνάμεις στην Ουγγαρία να βοηθήσουν στην επαναφορά της τάξης. Η κυβέρνηση Nagy, ωστόσο, υπήρξε αναποτελεσματική και ευάλωτη απέναντι σε αντεπαναστατικές επιρροές.

Ούγγροι πατριώτες, υπό την ηγεσία του János Kádár, έφυγαν από την κυβέρνηση Nagy και σχημάτισαν κυβέρνηση αποτελούμενη από Ούγγρους επαναστάτες εργάτες και αγρότες που απηύθυνε έκκληση στους σοβιετικούς να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της αντεπανάστασης. Η κυβέρνηση Kádár με τη βοήθεια των σοβιετικών συνέθλιψαν την αντεπανάσταση.

ΠΗΓΉ:tvxs.gr