ΑΡΘΡΑ-ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

ΠΑΓΑΝΙΣΜΑΤΑ

ΟΤΑΝ Η ΛΟΙΔΟΡΙΑ ΧΡΙΖΕΤΑΙ ΑΡΕΤΗ!

Τραχύς, πλανερός και ανεύθυνος πάλιν, τελευταία ο λόγος περί παγανισμού
και τα παρελκόμενά του: σε Ραδιοφωνικές εκπομπές, σε «πνευματικά»
συνέδρια, σε άρθρα «επωνύμων», στον τύπο, καθώς και σε τηλεοπτικές
προβολές. Κι' επειδή πουθενά δεν τον στηρίζουν στα πραγματικά του
πόδια, εδώ θα γίνει μια διαυγής διευκρίνιση, μεταξύ των λέξεων που
χρησιμοποιούνται και των νοημάτων που θέλουν να εκφράσουν. Για να
υπάρχει μάλιστα και μια αξιοκρατική αντίληψη στον προβληματισμό,
δίνονται και μερικοί χαρακτηριστικοί ορισμοί του θέματος. Έτσι ώστε, να
κατανοούμε, έστω και κατ' ανάγκην όλοι τα ίδια, τουλάχιστον σε αυτή την
περίπτωση.

Η λέξη παγανισμός, λόγου χάριν, γεννιέται από το λατινικό
παέσε-ύπεθρος, χωριό. Παεσάνους, χωρικός, υπαίθριος, αυτός που ζει στην
εξοχή. Είναι μια έκφραση που μεταφέρθηκε από τα ιερατεία, με την εξής
ακολουθία. Κατά την επιβολή του χριστιανισμού στην βυζαντινή
επικράτεια, η οποία επί αιώνες υπέφερε την Ρωμαϊκή κατοχή, οι χωρικοί
Έλληνες της εξοχής-υπαίθρου, αντιστέκονταν στο ξενόφερτο δόγμα. Γι'
αυτό και όσοι των πόλεων διώκονταν με απειλή θανάτου, όπως όλοι οι
σκεπτόμενοι, κατέφευγαν στα παέσε-ύπεθρο-χωριά. Οι αμυνόμενοι εκεί,
υπέρ «βωμών κι εστιών» της αρχαίας σκέψης, προστάτευαν μαζί και τα
αγαλμάτινα είδωλα της παράδοσής τους.

Σημειωτέον ότι, μεταξύ τους ήταν και οι Μανιάτες, οι οποίοι
εκχριστιανίστηκαν μόλις και μετά τον η΄ αιώνα. Αυτή την πνευματική
φροντίδα την χρεώθηκε κατόπιν αντισταστεκόμενος Έλλην, ο παεσάνους, ο
χωρικός της εξοχής- της υπέθρου, σαν μομφή, χαρακτηρισθείς
ειδωλολάτρης. Κι' έτσι κατηγορήθηκε σαν ύποπτος, παράνομος και φυσικά
βαριά υπόλογος της Ελληνικής του καταγωγής καταδιωκόμενος. Κάτι ανάλογο
συμβαίνει και σήμερα με τα παιδιά των άλλων δογματικών δοξασιών στα
σχολεία, πόσο μάλλον τότε!

Επομένως, είναι μια πράξη που σκόπιμα ονομάστηκε παγανισμός, υπονοώντας
εσκεμμένα, κακόβουλα και δόλια τον αντίχριστο, τον σατανιστή. Πάντα
όμως κατά του αντιστεκόμενου Έλληνα, ενάντια στο νεόφερτο ξένο τότε
χριστιανικό δόγμα. Εμπνευστές του; οι εκάστοτε κατασκευάζοντες τα
διαβολικά σκιάχτρα και λατρεύοντες τα είδωλα του ιουδαϊκού μύθου! Κάτι
ανάλογο με τον πρόσφατο όρο προσωπολατρεία, που χρησιμοποιήθηκε με πολύ
πανουργία στις χώρες του τότε ανατολικού συνασπισμού. Αυτό που ακόμα
διδάσκεται από τους ηγέτες και τους καθοδηγητές, του «αταξικού»
κοινωνικού ιδεολογήματος, που παροπλίστηκε πλέον σαν παρηκμασμένο.

Ο θεός των χριστιανών όμως, ο χρισθείς και πατέρας του Χριστού,
φανερώνει ο ίδιος το πραγματικό του ποιόν με τις γραφές των
κατασκευαστών του. Οι οποίες διαδίδονται επί αιώνες σαν διδάγματα
αξιών. Το «θεόπνευστο» δόγμα του, προβαλλόμενο με όψη «πανάγαθου πατέρα
παντοκράτορα» όμως, δίνει αυτή την διάσταση με γραπτές μαρτυρίες. Έτσι
παγιδεύουν τα πιστά ποίμνιά τους, όπως τα ονομάζουν οι καλοβολεμένοι
εξουσιάζοντες-εκπρόσωποί του, με μιαν ακάλυπτη υποσχετική επιταγή, για
κληρονομιά της βασιλείας των ου-ρανών. Και τότε, ποιος μακάριος δεν θα
επένδυε τις φτωχές νοητικές του οικονομίες, στις υποσχέσεις τους,
προκειμένου να εξασφαλίσει μια θέση στην «μεταθανάτια συνέχεια της ζωή
του», έστω και στην κόλαση! Μερικά μόνον παραδείγματα τέτοιων θεϊκών
εντολών, δίνουν παραστατικά αυτή την εικόνα, η οποία μιλά κι από μόνη
της, με όλο το «μεγαλόπρεπο» συνονθύλευμα ως ακολούθως:

Α΄ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΑ: - Έξοδος κγ΄ 23. Διότι, άγγελός μου θα πορευθεί
έμπροσθέν σου, για να σε οδηγήσει στους Χαναναίους και Χετταίους, ίνα
τους αρπάξεις τα υπάρχοντα. - Αριθμοί λγ΄ 52. Και θέλετε εκδιώξει
πάντες τους κατοίκους της Χαναάν, κυριεύσει και κατοικήσει την γην
αυτών. Διότι, εαν αυτοί μείνουσι εκεί, θα είναι κέντρο στα πλευρά και
γυαλί στα μάτια σας. - Δευτερονόμιο ζ΄ 2. Όταν ο Κύριος ο θεός σου σε
φέρει στην γην αυτών, θέλεις πατάξει αυτούς κατά κράτος, θα τους
εξολοθρέψεις όλους δίχως έλεος, χωρίς συνθήκη, μαζί τους. - Ιησούς του
Ναυή, γ΄ 9. «Και είπεν ο Ιησούς προς τους υιούς Ισραήλ . . . Ότι ο Θεός
τους, θέλει εξολοθρεύσει κατά κράτος απ' έμπροσθέν σας, τους Χανανέους,
τούς Χετταίους, και τους Ευαίους», ίνα τους κληρονομήσετε.

Β΄ ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΑ: - Γένεσις ιε΄ 18, «Την ημέραν εκείνην έκαμε διαθήκην ο
Κύριος πρός τον Άβραμ, λέγων, Εις το σπέρμα σου έδωκα την γην ταύτην,
από του ποταμού της Αιγύπτου έως του ποταμού Ευφράτου». - Δευτερονόμιο
κγ΄ 17. «ΠΟΡΝΗ δεν θέλει να υπάρχει εκ των θυγατέρων Ισραήλ, ουδέ θέλω
είσθαι κίναιδος εκ των υιών Ισραήλ. - Πράξεις αποστόλων ιγ΄ 17. «Ο θεός
του Ισραηλινού λαού, αφού τον εξήγαγεν από την Αίγυπτο, τους διεμέρησε
την γην των Χαναναίων» κατά κλήρον.- Αμώς θ΄ 15, «και θέλω φυτεύσει
αυτούς, επί την γην αυτών. Και δεν θέλουσι εκσπασθεί πλέον από της γης
αυτών, την οποίαν εγώ έδωκα εις αυτούς, λέγει κύριος ο θεός σου».

Γ΄ ΣΙΩΝΙΣΤΙΚΑ: - Ψαλμοί, ρλε΄ 21, «Ευλογητός ο Κύριος εκ Σιών, ο
κατοικών εν Ιερουσαλήμ. - Ματθαίος, α΄ 1. «Της γεννεαλογίας του Ιησού,
υιού του Δαβίδ, υιού του Αβραάμ... Ιακώβ δε εγέννησε τον Ιωσήφ τον
άνδρα της Μαριάμ, εξ ης εγεννήθη ο Ιησούς, ο λεγόμενος Χριστός...». -
Ιωάννης ιβ΄ 15. «Μη φοβού θυγάτερ Σιών, ιδού ο βασιλεύς σου έρχεται
καθήμενος επί πόλου όνου».

Δ΄ ΑΝΘΕΛΛΗΝΙΚΑ: - Ζαχαρίας, Θ΄ 13, «κι εξήγειρα τα τέκνα σου Σιών, κατά
των τέκνων σου Ελλάς». - Παύλου επιστολή προς Κορινθίους α΄ 22, «οι
Ιουδαίοι σημείον αιτούσι, και οι Έλληνες σοφίαν ζητούσιν, υμείς όμως
κηρύττομεν Χριστόν εσταυρωμένον, εις τους Ιουδαίους σκάνδαλον, εις δε
τους Έλληνες μωρίαν». - «Ο Κωνσταντίνος β΄. . . Των ιερών παντελώς
απηγόρευσε θεραπείαν, δι' άμεσης θανατικής ποινής» των παραβατών. -
Πρώτος που «ιερά νεών κατέκαυσε, τους δε βεβήλους αποφήνας πόρνοις
ενοικείν έδωκεν». - Με το διάταγμα 10.6.336. όριζε την αυτόματη
θανατική ποινή, σε όσους τολμούσαν να προσκυνούν άλλους θεούς, εκτός
τον νεόφερτο θεό των ιουδαίων! Είναι φοβερή η περιγραφή της κατάστασης
από τους Θεοδώρητο Κύρου, και Λιβάνιο, «η Εκκλησιαστική ιστορία»,
ΧVΙΙ.7 και ΙΙΙ.7. - Η διάταξη 16.104. 6. όριζε ότι, κάθε Έλλην, μη
χριστιανός, θανατώνονταν ως φονιάς. - Ο Θεοδόσιος α΄. Με το διάταγμα
16.10.10. όριζε, επί ποινή θανάτου, την κατάργηση των θετικών
επιστημών, αστρονομία και μηχανική, σαν άσκηση μαγείας. Με ανάλογο
διάταγμα απαγόρευσε αυστηρά τις συναθροίσεις των Ελλήνων
αγροτών-«παγανιστών, κι επισκέψεις προγονικών ναών. - Με το ίδιο
διάταγμα πυρπόλησε χιλιάδες συγγράματα του Σεραπείου, της βιβλιοθήκης
και του Μουσείου της Αλεξάνδρειας. - Μαζί με επισκόπους του, και
μαινόμενα εξαγριωμένα στίφη, ο έπαρχος Κυνήγιος κατέστρεφε, ως ανήθικο,
κάθε έργο τέχνης, θεωρώντας την πράξη ττου θεάρεστη. -Την παραμόρφωση
των Ελληνικών πολιτισμικών θησαυρών της Αιγύπτου, ολοκλήρωσε μαζί με
φανατισμένους μοναχούς, η σύζυγος του Κυνηγίου Ακανθία. - Ο Θεοδόσιος
κατέσφαξε, μόνο στον ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης, 15.000 Εθνικούς,
επειδή ως Ελληνόπνοες, αρνούνταν να αποδεχτούν τον παρείσακτο ιουδαϊκό
θεό. - Φθονερό και μισερό έγκλημα κατά του Ελληνισμού και σε προέκταση
εναντίον της ανθρωπότητας και όλης της οικουμένης ήταν και η ακύρωση
των Ολυμπιακών Αγώνων το 393. Έτσι η μεγαλύτερη γιορτή εκτόνωσης της
φυσικής νεανικής ορμής, έμειναν νεκρωμένοι, για 1. 500 ολόκληρα χρόνια,
στην σκοτοδίνη του καταστροφικού Μεσαίωνα. - Ιουστινιανός: Μετά από 916
ολόκληρα χρόνια λειτουργίας, το 529 κατάργησε το μεγαλύτερο πνευματικό
κέντρο της πανανθρώπινης ιστορίας, την Ακαδημία του Πλάτωνα. Με ποινή
θανάτου τιμωρούνταν όποιος αντιστέκονταν στην καταστροφική απόφαση. Οι
στοχαστές αυτοεξορίζονταν ταπεινωμένοι, για να αποφύγουν τον φθονερό
θάνατο της βάρβαρης εξουσίας, που επέβαλλε το ξενόφερτο θρησκευτικό
δόγμα. - Το 559 με διάταγμα του Γιουστίν, - Ιουστινιανού, καίγονταν επί
τρεις μήνες στην πλατεία κυνηγίου της Κωνσταντινούπολης, έργα των
Πυθαγορείων και των άλλων φιλοσόφων, προ και μετά Σωκρατικών όλης της
επικράτειας. - Κι ενώ η «θεόπνευστη» Βίβλος, στις καταγεγγραμένες
εντολές της, δεν ευλογεί πουθενά τον μοναχισμό και την καλογηρική
συμβίωση, αντίθετα συνιστά το «αυξάνεσθαι και πληθύνεσται», στις 180
μονές της επικράτειας συνοστίζονταν επί 1.000 τουλάχιστον χρόνια
500.000 καλόγηροι, για να μην στρατυευτούν, όπως εξάλλου συμβαίνει από
τότε, μέχρι και τώρα. Έτσι στις 29-5 του 1453 μένοντας η επικράτεια
δίχως άμυνα «η Πόλις εάλω! - Μόνον στο βουνό των Τιτάνων Άθω, στον
επονομασθέντα από τότε «άγιον όρος», στρυμώχνονταν 72.000 καλόγηροι,
για να μην επιστρατευτούν και φύλαξουν θερμοπύλες στην βαριά
απειλούμενη πατρίδα από τους επιδρομείς. Και στη συνέχεια, προκλήθηκε
το δημογραφικό πρόβλημα, που μαστίζει την πατρίδα ως σήμερα, χωρίς να
τολμά κανείς από τους συνυπεύθυνους να ανα-λάβει κάποιες από τις
εξουσιαστικές του ευθύνες. - Τα απανταχού διασκορπισθέντα από τότε
Ελληνόπουλα, διδάσκονται σαν αλήθειες, πιότερο το δόγμα του Αβραάμ και
του Μωυσή, παρά την προγονική τους φιλοσοφία, με σαφή ερμηνεία του
κόσμου, υπομένοντας τα σκοτάδια της ημιμάθειας! Γι' αυτό και κατάντησαν
φανατισμένα μοιρολατρικά ποίμνια της αυτοκαταστροφής τους, χωρίς να
μπορεί κανείς από τους «φωστήρες» δασκάλους τους, να τους αιτιολογήσει
τις πραγματικές αιτίες απώλιας, της βαριάς τους κληρονομιάς. - Και
όμως, τόσο τα ψέγη αυτά, όσο και πλείστα όσα άλλα θλιβερά, οδηγούν στην
καταστροφή της φιλοσοφικής αντίληψης του κόσμου, την πολιτισμική ιδέα
της ανθρωπότητας και την διανοητική γραμματεία του Ελληνισμού.
Παράλληλα, όλ' αυτά τα διανοητικά ψεύδη, διδάσκονται σαν Ελληνική
κληρονομική παράδοση, την οποία οι σύγχρονοι Ελληνόπνοες
«νεοπαγανιστές» καλούνται να τα αποδεχτούν σαν «θεόπνευστες αξίες». Και
τότε, τί άλλο μπορεί να εκφράζει μιαν εθνική λεηλασία, πνευματική
αποσύνθεση και διανοητικό βιασμό, που χαρακτηρίζουν, τα ιδεολογήματα,
τις παρατάξεις, την ζωή και τις κοινωνίες και του σημερινού κόσμου!

Αλληλούια... ή Αλληλού-Γιαχ; Γιαχβισμός λοιπόν και όχι Χριστιανισμός!


Αλληλούια

Η εξελληνισμένη έκφραση «αλληλούια» (ή «αλληλουιά») [1], που προέρχεται από τα Εβρ. הַלְּלוּיָהּ‎, Χαλελουγιάχ, κατά γράμμα αποτελεί προτροπή προς ομάδα ανθρώπων να "αινέσουν τον Γιαχ".
[2] Στην Αγία Γραφή αυτός ο όρος χρησιμοποιείται 28 φορές. Οι
μεταφράσεις έχουν αποδώσει αυτή την έκφραση δοξολογίας ως «Αινείτε τον
Γιαχ» ή «Αινείτε τον Κύριο». Ο όρος Γιάχ αποτελεί συντομευμένη μορφή
του θεϊκού ονόματος που προσδιορίζεται από το Τετραγράμματο και
αποδίδεται συνήθως Γιαχβέ ή Ιεχωβά.

Για την πλειονότητα των Χριστιανών αποτελεί έκφραση ιδιαίτερου αίνου
προς τον Θεό. Στον Ιουδαϊσμό αποτελεί μέρος των προσευχών (ύμνων)
Χαλλέλ. (Ψαλμοί 113-118)

Η διατήρηση αυτού του αμετάφραστου εβραϊκού όρου στην εκκλησιαστική
υμνολογία θεωρείται απομεινάρι των πρακτικών που υιοθέτησε η
πρωτοχριστιανική εκκλησία από την ιουδαϊκή συναγωγή και τις εσσαϊκές
κοινότητες.

Στον Ιουδαϊσμό
Ο Ιουδαίος αρχιερέας φορούσε πάνω στο μέτωπο και κάτω από το τουρμπάνι
του μια χρυσή πλακέτα που ανέγραφε: «Η Αγιότητα ανήκει στον Ιεχωβά»[147]

Σύμφωνα με τον Ιουδαϊσμό, το τετραγράμματο יהוה‎ είναι «το ξεχωριστό προσωπικό όνομα του Θεού του Ισραήλ», κατέχει δηλαδή τη «διακεκριμένη λειτουργία ως ο προσδιορισμός του Θεού του Ισραήλ»[148]

Σύμφωνα με τον 1ο Κανόνα της B' Οικουμενικής Συνόδου, η Ορθόδοξη Εκκλησία αποδέχεται ότι:

"Ώρισαν οι εν Κωνσταντινούπολει συνελθόντες άγιοι Πατέρες, μη αθετείσθαι την πίστιν των Πατέρων των τριακοσίων δέκα οκτώ, των εν Νικαία της Βιθυνίας συνελθόντων άλλα μένειν εκείνην κυρίαν, και αναθεματισθήναι πάσαν αίρεσιν...".

Με βάση αυτόν τον Δογματικό όρο των 318 πατέρων στη Νίκαια [154]

"Τον Θεόν ομολογούμεν Πατέρα και τον Υιόν και το Άγιον Πνεύμα...τω
Αδάμ, τω Νώε, τω Αβραάμ, τω Ισαάκ, τω Ιακώβ, Σαμουήλ τε και Δαυίδ,
Ηλίου και Ελισσαίω· και τοις λοιποίς άπαξ προφήταις· Θεόν αυτόν όντα
της Καινής και Παλαιάς Διαθήκης."

Ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα είναι πρόσωπα του ενός Κυρίου Θεού, του ενός Γιαχβέ/Ιεχωβά.

Ο Μάρκος μας παραδίδει λόγια του Ιησού που αποτελεί παράθεση από το Δευτερονόμιο:

"άκουε, Ισραήλ, Κύριος (τετραγράμματο στο εβρ.) ο Θεός ημών, Κύριος
(τετραγράμματο στο εβρ.) είς εστι· αγαπήσεις Κύριον (τετραγράμματο στο
εβρ.) τόν Θεόν σου εξ όλης τής καρδίας σου καί εξ όλης τής ψυχής σου
καί εξ όλης τής διανοίας σου καί εξ όλης τής ισχύος σου." (Μαρκ.
12:29-30)

Στους Λακεδαιμονίους, όμως, δεν επιτρέπεται να αναζητούν με κάθε τρόπο τη σωτηρία τους. Αν η σωτηρία τους δεν συνοδεύεται από ψυχική ανωτερότητα, είναι προτιμότερος ο θάνατος. Γιατί εκείνοι που διεκδικούν το τρόπαιο της αρετής, πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο απ΄ όλα για τούτο. Θυμηθείτε τους τριακοσίους που συνέτριψαν όλες τις δυνάμεις των Αργείων στις Θυρρεές και τους χιλίους που πολέμησαν στις Θερμοπύλες και έχοντας να αντιμετωπίσουν επτακόσιες χιλιάδες βαρβάρους, δεν λιποτάκτησαν ούτε νικήθηκαν, αλλά πέθαναν εκεί όπου είχαν ταχθεί να μείνουν, δείχνοντας τέτοιο μεγαλείο, ώστε εκείνοι που εγκωμιάζουν με τέχνη να μην μπορούν να βρουν επαίνους αντάξιους της Αρετής εκείνων........


ΛΟΓΟΙ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΡΧΙΔΑΜΟΥ

Ο Νόμος στην Αρχαία Σπάρτη, ίσταται υπεράνω όλων, προσδιορίζοντας με σαφήνεια τα καθήκοντα, τις υποχρεώσεις αλλά και τα δικαιώματα των Λακεδαιμονίων. Η αυστηρότητα των Νόμων εναρμονίζεται προς το λιτό και αυστηρό πρότυπο ζωής το οποίο η Λακωνική Πολιτεία εμφορεί στα μέλη της, διαμορφώνοντας μία κοινωνία υποδειγματικών πολιτών και συνάμα αφοσιωμένων στρατιωτών. Η σπαρτιατική νομοθεσία εδράζεται στους κανόνες του Λυκούργου, ο οποίος, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ( «Απολογία» Fr 533 και «Πολιτικά» 1270 b) έζησε και νομοθέτησε κατά την περίοδο τελέσεως της πρώτης Ολυμπιάδας (777 π.Χ.). Από κοινού με τους βασιλείς Ίφιτο των Ηλείων και Κλεισθένη των Πισατών, ο Λυκούργος καθιερώνει την Ολυμπιακή εκεχειρία, την κατάπαυση δηλαδή των εχθροπραξιών, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Λυκούργος δεν ήταν ένας απλός άνθρωπος, αλλά μία Θεϊκή μορφή, ενώ κατ' άλλους αποτελούσε διαβιβαστή των Θεϊκών εντολών. Κατά τον Πίνδαρο (514-438), οι Νόμοι της Σπάρτης δόθηκαν στον Λυκούργο από τον Πύθιο Απόλλωνα. Σχετική προς αυτή την παράδοση, αποτελεί η ρήση του δελφικού μαντείου "Θεοφιλής και Θεός μάλλον ή άνθρωπος" αποδίδοντας την κυρίαρχη αντίληψη περί του Λυκούργου.
Το νομοθετικό έργο που εισήγαγε, οδήγησε την Σπάρτη στην Ευνομία, γι' αυτό και οι συμπολίτες του τον τίμησαν δεόντως, ανεγείροντας του μάλιστα και Ναό ("τω δε Λυκούργω τελευτήσαντι ιερόν εισάμενοι σέβονται μεγάλως"). Οι ημέρες αποδόσεως τιμών προς τον Λυκούργο ονομάσθηκαν "Λυκουργίδες". Κυρίαρχο γνώρισμα του νομοθετικού έργου του, είναι ότι δεν εισήγαγε στην πόλη πληθώρα νόμων, αλλά θεσμών, με το σκεπτικό ότι οι νόμοι είναι ευμετάβλητοι, ενώ οι θεσμοί, συνιστώντας παραδόσεις, θα αποτελέσουν συνήθειες που θα καταστούν σύμφυτες προς τη ζωή των Λακώνων και θα εδραιωθούν αιώνια. Στα νομοθετήματά του εντάσσεται ο αναδασμός της γης καθώς και η κατάργηση των χρυσών και αργυρών νομισμάτων, έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι αυτά αποτελούν αντικείμενο διενέξεων, καθώς και ότι ο πολύς πλούτος και η υπερβολική φτώχεια, αποτελούν το μέγιστο των νοσημάτων μίας Πολιτείας. Πραγματικά, η αντίληψη αυτή του Λυκούργου δικαιώθηκε από το γεγονός ότι μόλις ο Λύσανδρος απεκατέστησε την χρήση των πολυτίμων μετάλλων, το μεγαλείο της Σπάρτης σαρώθηκε, καθώς κυριάρχησε πλέον η απληστία και συνακόλουθα η διαφθορά. Η όλη φιλοσοφία του αποσκοπούσε να καταστήσει τη Σπάρτη πεδίο εφαρμογής μίας αντιλήψεως στη φύση της απλής, αλλά πρακτικής.

Οι Λάκωνες που έφεραν την ιδιότητα του πολίτη, κατοικούσαν σε πέντε κώμες, οι οποίες συγκροτούσαν την Λακωνική Πολιτεία: Αμύκλαι, Κόνουρα, Λίμναι, Μεσόα και Πιτάνα. Ο υπόλοιπος πληθυσμός ήταν κατανεμημένος σε εκατό "πολίσματα", αποτελώντας τους περιοίκους. Οι Λάκωνες δεν επιδίδονταν σε αγροτικές και γενικότερα σε βιοποριστικές εργασίες, αλλά γυμνάζονταν ώστε να βρίσκονται σε ετοιμοπόλεμη κατάσταση. Ενίοτε, όπως βεβαιώνει ο Ξενοφών («Ελληνικά» 6.5.28), η Πολιτεία ανακήρυσσε ελεύθερο έναν είλωτα, όταν αυτός είχε πολεμήσει για τους σκοπούς της Σπάρτης και είχε επιδείξει στο πεδίο της μάχης γενναιότητα.
Στη Λακωνική Πολιτεία, προέχει το θάρρος και η Τιμή. Η απονομή των πολιτικών δικαιωμάτων σε έναν Σπαρτιάτη δεν γίνεται αυτοδικαίως. Αντίθετα, πρέπει ο Σπαρτιάτης να αποδείξει με το ήθος και τη γενικότερη στάση ζωής του ότι είναι άξιος να τα κατέχει. Για την απόκτηση των δικαιωμάτων που πολίτη, ο νεαρός σπαρτιάτης έπρεπε να διέλθει με επιτυχία μία εκπαιδευτική διαδικασία και επιπλέον όφειλε να εναρμονίζεται με τον λακωνικό τρόπο ζωής.Κατά τη νεανική του ηλικία, ο Λάκων ήταν υποχρεωμένος να αποτελεί μέλος ενός "συσσιτίου", επιδεικνύοντας παράλληλα το επιβεβλημένο θάρρος σε κάθε πολεμική εκστρατεία. Μέσα από αυτές τις δοκιμασίες, ο σπαρτιάτης κατανοούσε ότι τα δικαιώματα απορρέουν από ανάλογης εκτάσεως υποχρεώσεις. Έχοντας επίγνωση των προνομίων και των καθηκόντων του, λειτουργούσε πλέον ως ισορροπημένος πολίτης, έχοντας πραγματική επίγνωση της αποστολής του πολίτη, οπότε και ο τίτλος αυτός είχε ουσιαστικό περιεχόμενο, μη παρεχόμενος ασυλλόγιστα σε κάθε αλλότριο.
Η επίδειξη δειλίας στη μάχη, αποτελούσε τη χείριστη ατιμωτική πράξη. 0ι ριψάσπιδές αποκλείονταν από τη Λακωνική Πολιτεία, στερούμενοι παράλληλα του δικαιώματος να διεκδικήσουν κάποιο αξίωμα, ενώ όπως μαρτυρεί ο Πλούταρχος (Αγησίλαος, 30.3-4), ουδείς παραχωρούσε την κόρη του για γάμο με έναν ατιμασμένο. Ωστόσο, ακόμη και γι' αυτούς, η Πολιτεία είχε προνοήσει, παρέχοντάς τους μία ευκαιρία για εξιλέωση. Η αποκάθαρσή τους μπορούσε να συντελεσθεί, εφ' όσον επιδείκνυαν σε κάποια μεταγενέστερη πολεμική σύρραξη γενναιότητα και στρατιωτικό ήθος.

ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Ο Σπαρτιάτης, από της γεννήσεώς του μέχρι και τη στιγμή του θανάτου, ήταν ταγμένος να υπηρετεί την Πολιτεία. Με γνώμονα αυτή την αρχή, η αγωγή την οποία λάμβανε αποσκοπούσε στην προετοιμασία του γι' αυτόν τον σκοπό. Όταν ένα αγόρι ερχόταν στη ζωή, ο πατέρας του είχε την υποχρέωση να το στείλει για επιθεώρηση. Τα γηραιότερα μέλη της φυλής, διαπίστωναν την ευρωστία και την αρτιμέλεια του παιδιού, επιτρέποντας στους γονείς του να το αναθρέψουν. Σε εναντία περίπτωση, το εγκατέλειπαν στον Καιάδα, επαφιέμενο στην τύχη. Το βάραθρο στο οποίο εγκαταλείπονταν τα μη αρτιμελή νεογέννητα, στον Ταΰγετο, λεγόταν "Αποθέτες". Πρέπει δε να διευκρινιστεί ότι δεν θανατώνονταν, απλώς εγκαταλείπονταν ώστε είτε να πεθάνουν από έλλειψη φροντίδας, είτε να τα βρει κάποιος και να τα αναθρέψει, εκτός όμως του λακωνικού γένους. Η επιθεώρηση των νεογέννητων, γινόταν σε έναν χώρο ο οποίος ονομαζόταν "Λέσχη". Επρόκειτο για την περιοχή όπου οι Σπαρτιάτες συγκεντρώνονταν προκειμένου να επιδοθούν στις στρατιωτικές και αθλητικές τους ενασχολήσεις. Η συγκατάθεση των επιθεωρούντων, ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη ενός παιδιού στη λακωνική φυλή. Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος (Αγησίλαος, 12), ουδείς γονέας δεν εδικαιούτο να αναθρέψει το παιδί του, εάν δεν υπήρχε προηγουμένως έγκριση της Πολιτείας. Εφ' όσον το αγόρι αποδεικνυόταν ότι ήταν αρτιμελές, οι γονείς το ανέτρεφαν έως τα επτά του έτη. Ακολούθως εντασσόταν σε ένα σύστημα δημοσίας εκπαιδεύσεως, η οποία ήταν γνωστή ως "Αγωγή". Έκτοτε, τα παιδιά ζούσαν σε ομάδες, οι οποίες διαρθρώνονταν σε ίλες και αγέλες και "βούες". Στην ηλικία των είκοσι ετών, η εκπαίδευση κορυφωνόταν και οι νέοι αποκαλούνταν πλέον "είρενες". Η σκληρή και συνεχής εκγύμναση, η λιτή διατροφή και ο λιτός ιματισμός, η διδαχή της καρτερικότητας και του σεβασμού, αποτελούσαν συστατικά στοιχεία της "αγωγής" των Λακώνων. Οι στόχοι της εκπαιδευτικής αυτής διαδικασίας δεν ήταν αμιγώς στρατιωτικοί, αλλά και ευρύτερα κοινωνικοί. Οι νέοι Σπαρτιάτες επιδίδονταν στην απόκτηση των αρετών, στην εμπέδωση δηλαδή της "αιδούς" (του σεβασμού) αλλά και της "πειθούς", δηλαδή της υπακοής. Για την εμπέδωση της αγωγής, η Πολιτεία είχε ορίσει υπευθύνους οι οποίοι ονομάζονταν "Παιδονόμοι" και ασκούσαν ηθοπλαστικό, μορφωτικό και εποπτικό έργο επί των παίδων. Το αξίωμα αυτό καταλάμβαναν άτομα διακεκριμένα από ηθικής, πνευματικής και σωματικής απόψεως. Οι παιδονόμοι στο έργο που καλούνταν να επιτελέσουν, επικουρούνταν από τους "μαστιγοφόρους", οι οποίοι ασκούσαν ρόλο φυλάκων και ελεγκτών της συμπεριφοράς των εκπαιδευομένων νέων. Σημαντικό ρόλο επίσης διαδραμάτιζαν οι είρενες, οι οποίοι ασκούσαν καθήκοντα βοηθού παιδονόμου. Ο αρχηγός όλων των ομάδων, μεριμνούσε για την στρατιωτική αγωγή, τις σωματικές ασκήσεις, τον χορό, τη μουσική και τη γραφή των νέων, εν ολίγοις μεριμνούσε για την σωματική, πνευματική και ηθική τους διάπλαση, με γνώμονα τις επιταγές της Πολιτείας.
Κάθε ίλη νέων, επέλεγε ως αρχηγό της τον, κατά γενική παραδοχή, άριστο μεταξύ των εκπαιδευομένων, ο οποίος επιφορτιζόταν με το έργο της οργανώσεως των αγώνων και των συσσιτίων. Προεξάρχουσα θέση στην ιεραρχία, έναντι των παιδονόμων, των μαστιγοφόρων και των ειρένων, κατείχαν οι Άρχοντες, οι οποίοι ήταν πολίτες Σπαρτιάτες, άνω των τριάντα ετών, με αντικείμενο των καθηκόντων τους την άσκηση γενικής εποπτείας και διοικητικού ελέγχου. Η νωχελικότητα, η φυγοπονία και η επίδειξη αδιαφορίας προς την πατρίδα, ήταν φαινόμενα άγνωστα στην αρχαία Σπάρτη, τα οποία και εάν ακόμη ενέσκηπταν, αντιμετωπίζονταν εν τη γενέσει τους με την στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων του αμφισβητία. Ένα μέτρο το οποίο εδραζόταν σε μία βάση απολύτως λογική, σύμφωνα με την οποία δεν ήταν ηθικό και δίκαιο να αποφαίνεται περί των ζητημάτων της Πολιτείας, κάποιος ο οποίος εμπράκτως την υπονομεύει ή στην καλύτερα των περιπτώσεων αδιαφορεί για την τύχη αυτής. Αξίζει να σημειωθεί ότι η πόλη της Σπάρτης πάντοτε παρέμενε ατείχιστη, και αυτό προκειμένου να μην εφησυχάζονται οι πολίτες της, και να μην παραμελούν τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις και το έργο της εκγυμνάσεως. Ο νέος εκείνος ο οποίος θα έφευγε από την Πολιτεία δίχως να έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις και επέστρεφε αργότερα, θα αντιμετώπιζε την θανατική ποινή.
Στην Αρχαία Σπάρτη, η αγωνιστική αντίληψη της ζωής έβρισκε την αποθέωσή της μέσα από την αντίληψη ότι η υπηρεσία και η προσφορά προς την Πατρίδα, έχει ισόβια διάρκεια και δεν εξαντλείται σε μία τυπική θητεία, όπως συμβαίνει σήμερα. Οι άρρενες υποχρεούνταν να επιδίδονται σε στρατιωτική αγωγή, και να τίθενται σε στρατιωτική υπηρεσία έως και τα 60 τους έτη. Μέχρι αυτή την ηλικία, είχαν καθήκον να γυμνάζονται, και γενικά να τελούν σε καλή φυσική κατάσταση και ετοιμότητα, πρόθυμοι να αγωνισθούν "υπέρ βωμών και εστιών" μόλις κληθούν υπό τα όπλα. Τον πυρήνα του σπαρτιατικού στρατού, αποτελούσαν οι άρρενες μεταξύ 20 και 30 ετών. Από κάθε ομάδα, επιλέγονταν τρεις από αυτούς, στους οποίους και απονέμετο ο τίτλος του "υπαγρέτου". Καθένας από αυτούς, είχε το δικαίωμα να επιλέξει εκατό άνδρες, τους οποίους και έθετε υπό τις διαταγές του. Έτσι συγκροτήθηκε ένα σώμα από τριακόσιους άνδρες, οι οποίοι αποτελούσαν την επίλεκτη δύναμη της στρατιωτικής μηχανής της Σπάρτης. Κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα, το σώμα αυτό ήταν και έφιππο. Αυτό ακριβώς το σώμα του Λακωνικού στρατού, έμεινε θρυλικό στην ιστορική μνήμη με την επωνυμία "Οι Τριακόσιοι", όταν υπό την αρχηγία του Βασιλιά Λεωνίδα, αντιτάχθηκαν στα περσικά στίφη, και μαζί με 700 Θεσπιείς, πολέμησαν "υπέρ βωμών και εστιών" και έπεσαν μέχρις εσχάτου, στην μάχη των Θερμοπυλών

Η Πολιτεία των Λακεδαιμονίων είχε αναδείξει ως φορείς εξουσίας δύο βασιλείς, τη γερουσία με 28 μέλη, καθώς και το σώμα των 5 εφόρων. Η βασιλεία είχε κληρονομικό χαρακτήρα, σε αντίθεση προς τη γερουσία, η οποία αναδεικνυόταν από τον λαό. Οι βασιλείς ή "αρχαγέται", προέρχονταν από τα δύο γένη των Αγιαδών και των Ευρυπωτιδών. Το σύστημα της διπλής βασιλείας, αναγόταν στο απώτατο παρελθόν, ήταν δε αποτέλεσμα συμβιβασμού των Αχαιών και των Δωριέων, διασφαλίζοντας τη συνύπαρξή τους. Χαρακτηριστικά αναφέρεται από τον Ηρόδοτο (Ε' 72), ότι όταν ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Κλεομένης ο Α' ανήλθε στην Ακρόπολη, δήλωσε στην ιέρεια ότι έχει αχαϊκή και όχι δωρική καταγωγή . Τα μέλη της γερουσίας επιλέγονταν με γνώμονα την ηθική τους αρετή. Η αρμοδιότητά τους συνίστατο στην επιλογή των θεμάτων εκείνων, τα οποία θα συζητούσε η εκκλησία του δήμου, γνωστότερη ως Απέλλα. Η Απέλλα οφείλει την ονομασία της στον Απέλλωνα Απόλλωνα. Τέλος υπήρχαν οι πέντε Έφοροι, χωρίς ιδιαίτερα προσόντα, οι οποίοι είχαν ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων, και η θητεία τους διαρκούσε για ένα έτος. Η διαφθορά των κρατικών λειτουργών ήταν σχεδόν άγνωστη, δεδομένου ότι ο χρυσός δεν είχε αξία στη Σπάρτη, διότι ίσχυε ένα καθεστώς ανταλλαγής προϊόντων, και δεν είχαν ιδιαίτερη επίδραση οι "αξίες της αγοράς".
Όπως γνωρίζουμε από τις διασωζόμενες μαρτυρίες, η φιλοξενία ξένων, αρχικά, ήταν γνώρισμα ολοκλήρου του Ελληνικού Κόσμου, ιδιαιτέρως δε των Σπαρτιατών. Μάλιστα, όμνυαν και όρκο στον Ξένιο Δια. Όταν όμως οι Λακεδαιμόνιοι διαπίστωσαν ότι το μέτρο αυτό ενείχε κινδύνους αλλοιώσεως της φυσιογνωμίας, των ηθών και των εθίμων της Σπαρτιατικής Πολιτείας, θέσπισαν την ξενηλασία, δηλαδή την απαγόρευση φιλοξενίας ξένων στην πόλη τους. Το σκεπτικό υπό το οποίο επεβλήθη αυτό το μέτρο, εξηγεί ο Ξενοφών (Λακεδ. Πολιτεία, 14.4), αναφέροντας ότι υπαγορεύθηκε από την θέλησή τους να διαφυλαχθεί αμίαρος ο χαρακτήρας της Σπάρτης, και ανεπηρέαστος από ξένες συνήθειες. Ο Ηρόδοτος, αναφέρει ότι καθ' όλον τον ιστορικό βίο της Σπάρτης, κατεγράφησαν δύο και μόνο πολιτογραφήσεις αλλοδαπών. Αντίστοιχα, η έξοδος από την πόλη-κράτος ήταν εξαιρετικά δύσκολη για τους Σπαρτιάτες, προκειμένου να μείνουν ανεπηρέαστοι από ξένα ήθη. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η Πολιτεία χορηγούσε ειδική άδεια αποδημίας.

Η ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ

Ο γυναικείος πληθυσμός της Σπάρτης αποκλειόταν από το στρατιωτικό λειτούργημα, διότι οι νόμοι της πόλεως προσδιόριζαν ως καθήκον τους την γέννηση και ανατροφή υγιών τέκνων. Η αγωγή των γυναικών δεν άγγιζε, ούτε καν προσέγγιζε, τα όρια αυστηρότητας εκείνης των ανδρών, διότι ο προορισμός και η αποστολή τους εντός της Πολιτείας ήταν διαφορετικής φύσεως. Αυτό βεβαίως δεν θα πρέπει να ερμηνευθεί ως μία καταπίεση του γυναικείου φύλου, το αντίθετο μάλιστα. Η γυναικεία ελευθερία σε καμία άλλη πόλη του αρχαίου Ελληνικού Κόσμου δεν εκδηλώθηκε τόσο έμπρακτα, όσο στην Λακωνική Πολιτεία. Στη Σπάρτη, οι γυναίκες είχαν το αποκλειστικό προνόμιο, απ' όλες τις άλλες ελληνίδες, να γυμνάζονται ισότιμα με τους άνδρες και να κυκλοφορούν άνευ περιορισμών. Όπως γνωρίζουμε, ευγονικές μέθοδοι ίσχυαν και ως προς τις γυναίκες, οι οποίες άπτονταν του καθορισμού της υγείας των γυναικών και της καταλληλότητάς τους να φέρουν στον κόσμο υγιή παιδιά. Η ανατροφή των κοριτσιών εναπόκειτο στην κρίση και στη βούληση των γονέων τους, η μόνη δε υποχρέωσή τους ήταν να γυμνάζονται. Ουκ ολίγα κορίτσια, διακρίνονταν στο ακόντιο, στη ρίψη του δίσκου, στην πάλη, στο τρέξιμο και σε λοιπές αθλητικές δοκιμασίες, ενώ ενεργός ήταν η συμμετοχή τους, σε θρησκευτικά και καλλιτεχνικά δρώμενα. Σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, τα κορίτσια συμμετείχαν και γυμνά, γεγονός πρωτόγνωρο και ασύλληπτο για άλλη πόλη-κράτος.
Ο γάμος ήταν θεσμός υποχρεωτικός, για όλο τον ελεύθερο και υγιή πληθυσμό. Οι νόμοι προέβλεπαν την τιμωρία όσων παντρεύονταν σε μεγάλη ηλικία, καθώς και των γυναικών εκείνων, που παντρεύονταν σε μικρή ηλικία. Ειδικές ποινές προβλέπονταν για τον "οψιγάμιον", καθώς και για τον "κακογάμιον". Ο Πλούταρχος (Λύσανδρος, 2), αναφέρεται στην περίπτωση του βασιλιά Αρχιδάμου, τον οποίο τιμώρησαν οι 'Έφοροι, διότι νυμφεύθηκε γυναίκα πολύ μικρής ηλικίας και συνεπεία τούτου του γεγονότος, δεν ήταν δυνατόν να γεννηθούν άρτια τέκνα.
Οι άνδρες που έμεναν ανύπανδροι, αντιμετώπιζαν ποινές και επιτιμήσεις, ενώ παράλληλα αποκλείονταν από την παρακολούθηση των "Γυμνοπαιδιών", τον δε Χειμώνα η Πολιτεία τους υποχρέωνε να βαδίζουν εντός κύκλου επί της αγοράς. Εκεί τραγουδούσαν ένα, μειωτικού χαρακτήρα τραγούδι, το οποίο ανέφερε ότι δικαίως υφίστανται αυτή την αντιμετώπιση.
Χαρακτηριστική των ηθών και των αντιλήψεων που επικρατούσαν στην Σπάρτη περί των αγάμων, είναι η περίπτωση του Στρατηγού Δερκυλίδα. Ο Δερκυλίδας, αν και διακεκριμένος στο πεδίο της μάχης, αντιμετωπιζόταν αρνητικά ως άγαμος, γεγονός το οποίο δικαιολογούσε την επίδειξη μειωμένου σεβασμού προς το πρόσωπό του. Όταν λοιπόν ο στρατηγός Δερκυλίδας, θέλησε να καθίσει κάπου και τα καθίσματα ήταν κατειλημμένα από νέους, ο νέος στον οποίο απευθύνθηκε για να σηκωθεί, δεν του παραχώρησε τη θέση του, λέγοντάς του επιγραμματικά "Στρατηγέ δεν έχεις το γιο που θα δώσει το κάθισμά του σε εμένα".
Επειδή η αποστολή της οικογένειας στην Σπάρτη ήταν η γένεση υγιών παιδιών, ο άνδρας μπορούσε να συγκατατεθεί ώστε η γυναίκα του να συνευρεθεί με έναν άλλο Σπαρτιάτη, προκειμένου να προκύψει από την ένωσή τους ένα υγιές τέκνο, χωρίς αυτό να θεωρείται καθόλου επιλήψιμο.
Χρέος των νέων γενεών, ήταν να υπερβούν τους πρεσβυτέρους, σε γενναιότητα και σε πολεμικά κατορθώματα, όσο και σε ειρηνικά έργα. Υπόμνηση αυτού του στόχου, αποτελούσε και η υπόσχεση "Αμες δε γεσόμεθα, πολλώ κάρρονες" (εμείς θα γίνουμε πολύ καλύτεροί σας), την οποία έδιδαν οι έφηβοι στις μεγαλύτερες γενεές. Στα ειρηνικά έργα, εντάσσεται και η ανάπτυξη του Πολιτισμού, περί του οποίου ελάχιστα έχουν γίνει γνωστά, καθώς η αρχαία Σπάρτη κείται θαμμένη κάτω από τη σύγχρονη πόλη, όχι βέβαια τυχαία...
Επιγραμματικά μπορεί να υποστηριχθεί, ότι τα χαλαρά έως και ελεύθερα ήθη, εντός φυσικών πάντοτε όμως πλαισίων, που ίσχυαν στην Αρχαία Σπάρτη, είχαν καταστήσει την πορνεία φαινόμενο άγνωστο, η δε ομοφυλοφιλία απαγορευόταν αυστηρώς δια νόμου. Ο εντοπισμός ομοφυλοφιλικού ή παιδεραστικού κρούσματος, είχε βαριές συνέπειες, και ο πέλεκυς του νόμου ήταν αμείλικτος. Η διάπραξη ομοφυλοφιλικών διαστροφών, είχε ως συνέπεια την απώλεια των πολιτικών δικαιωμάτων, και την εξορία ή την θανάτωση του διαπράξαντος τούτο. Ο Ξενοφών (Λακεδαιμονίων Πολιτεία, 2. 13) αναφέρει ότι ο Λυκούργος είχε θεσπίσει αυστηρότατους νόμους, με σκοπό την αποτροπή εκδηλώσεως διατροφικών έξεων και "αισχρών επιθυμιών", χαρακτηρισμός με τον οποίο αποδίδεται κάθε παιδεραστικό φαινόμενο. Αναλόγως αποφαίνεται και ο Πλούταρχος (ΗΘικά, 237γ)

ΚΑΡΝΕΙΑ

Ήταν η δεύτερη μεγάλη λακωνική εορτή που διαρκούσε στη Σπάρτη εννέα ημέρες του τοπικού μηνός Καρνείου Αυγούστου και ίσως κάποτε κατά τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου, ανάλογα με την Πανσέληνο.
Στην αρχή η εορτή ήταν αφιερωμένη σε έναν τοπικό θεό υπό το όνομα Κάρνος, ήτοι κριός και ελογίζετο ως προστάτης της γονιμότητας και της συγκομιδής των καρπών. Η Παράδοση που διατηρήθηκε ως το τέλος της αρχαιότητας λέγει ότι στα προδωρικά χρόνια υπήρχε ξόανο του θεού "Καρνείου οικέτα" που φυλασσόταν όχι σε ναό, αλλά στο σπίτι ενός μάντεως κριού, όπου προσερχόταν ο κόσμος για τη λατρεία. 0 μάντις κριός είχε την εύνοια των Δωριέων γιατί τους διευκόλυνε να καταλάβουν τη Σπάρτη. Την ίδια εύνοια έδειξαν οι Δωριείς και για τον θεό Κάρνειο που τον ταύτισαν με τον Απόλλωνα που ήτο, όπως και ο Απόλλων, ποιμενικός Θεός. Ιερόν του Καρνείου Απόλλωνας υπήρχε κοντά στο λεγόμενο Δρόμο μετά το Ιερόν της Ειλειθυίας, και τέμενος έξω της Σπάρτης επί της οδού προς Αρκαδίαν.
Οι αρχαίοι εσφαλμένως θεωρούσαν την εορτή των Καρνείων "μίμημα στρατιωτικής αγωγής", επειδή οι άνδρες συνήθιζαν κατά τα Κάρνεια να μετέχουν σε ένα δείπνο που όλα γίνονταν με στρατιωτικά παραγγέλματα. Σε εννέα διαφορετικές θέσεις της πόλεως, που τις έλεγαν «σκιάδες» γιατί σε κάθε μία υπήρχε μία σκηνή, δειπνούσαν ανά εννέα άνδρες, που αντιπροσώπευαν τρεις φατρείς, δηλ. τρεις ομάδες συγγενών.
Την οργάνωση της εορτής εμπιστεύονταν σε ομάδα νέων, τους καρνεάτας, που δεν είχαν φθάσει σε ηλικία γάμου. Μερικοί από αυτούς που ονομάζονταν "σταφυλοδρόμοι" μετείχαν σε μία εορτή που σημείωνε το τέλος του τρυγητού. Ένας καρνεάτης μετά από ευχές που απηύθυνε για το τέλος της συγκομιδής και της καλοχρονιάς, απομακρυνόταν τρέχοντας από τους σταφυλοδρόμους που κρατούσαν μεγάλα τσαμπιά σταφύλια και επεδίωκαν να τον πιάσουν. Εάν τον έπιαναν η χρονιά θα πήγαινε καλά για την πόλη. Προσωποποίηση της ευτυχίας της πόλεως ήτο ο στεφανωμένος νέος και γι’ αυτό επεδίωκαν να τον πιάσουν οι σταφυλοδρόμοι που αντιπροσώπευαν την πόλη. Αν ο νέος ξέφευγε, η χρονιά θα ήταν γεμάτη κακοτυχίες.
Τα Κάρνεια ετελούντο στο τέρμα κάθε τετραετίας και γίνονταν και αγώνες (εκτός των μουσικών), κρατούσαν μάλιστα και καταλόγους των "καρνεοτικών", που εχρησιμοποιούντο για την χρονολόγηση όπως οι κατάλογοι των Ολυμπιονικών. Ο λυρικός ποιητής και μουσικός Τέρπανδρος, νίκησε σε μουσικό αγώνα των Καρνείων στη Σπάρτη το 676 π.Χ. Επίσης σε μουσικό αγώνα των Καρνείων στη Σπάρτη νίκησε και ο μουσικός και ποιητής Αρίων από την Μήθυμνα της Λέσβου, όχι όμως ο σπουδαίος μουσικός του 5ου αι. π.Χ. Φρύνις, ο Λέσβιος δεξιοτέχνης της κιθάρας (είχε προσθέσει δύο χορδές στην επτάχορδη κιθάρα του Τέρπανδρου), αφού ο Έφορος Εμπρεπής έκοψε με σκεπάρνι τις δύο των εννέα χορδών ειπών "μη κακούργει την Μουσικήν". Τα Κάρνεια εορτάζονταν και σε άλλες δωρικές πόλεις, Σικυώνα, Μεσσήνη, Θήρα, Κυρήνη, Τάραντα κ.α.

Η τρίτη μεγάλη Λακωνική εορτή ήταν προς τιμήν της Θεάς Αρτέμιδος υπό ποικίλα επίθετα, όπως προκύπτει από τις επιγραφές που βρέθηκαν στο ιερό της Ορθίας, το Λιμναίον Ιερόν, όπως ονομαζόταν, επειδή βρισκόταν στην περιοχή των λιμνών, όπου παλαιότερα λίμναζαν τα ύδατα, δυτικά της κοίτης του Ευρώτα, στην είσοδο της Σπάρτης για τον από βόρεια εισερχόμενο σ’ αυτή, λίγο πριν της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος.
Το ιερόν φαίνεται ότι ιδρύθηκε λίγο μετά την εγκατάσταση των Δωριέων (10ο αιώνα), αφού δεν έχουμε ευρήματα που να δικαιολογούν την ύπαρξη του Ιερού τα μυκηναϊκά χρόνια και στην αρχή ήταν τέμενος υπαίθριο. Ίχνη κτιστού βωμού και ναού έχουμε στα τέλη του 9ου αιώνα, που κατεστράφη τον 6ο π.Χ. αιώνα κατά τον οποίον έγινε νέα ανοικοδόμηση και με νέες ανοικοδομήσεις και επισκευές διατηρήθηκε ως το 225 μ.Χ. οπότε κτίστηκε το ρωμαϊκό αμφιθέατρο σε σχήμα πετάλου.
Το λατρευτικό άγαλμα, το ξόανο της Θεάς που κατά τον Παυσανία (Λακωνικά 16, 7) είχαν κλέψει από την ταυρική ο Ορέστης και η Ιφιγένεια και το μετέφεραν στη Λακωνία, δεν ονομαζόταν μόνον Ορθία αλλά και Λυγοδέσμα, γιατί βρέθηκε μέσα σε θάμνο λυγαριάς, η οποία τύλιξε το άγαλμα γύρω και το έφερε σε όρθια στάση. Για τη Θεά Ορθία ή Ορθωσία πίστευαν ότι "ορθοί τους γεννωμένους", δηλαδή παραστέκει στο μεγάλωμα, των παιδιών, ή σηκώνει εκείνους που πέφτουν.
Το Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος ήτο το κέντρο της αγωγής των παιδιών (7-13 ετών) και οι εορτές περιελάμβαναν τρία κύρια αγωνίσματα για τα οποία το έπαθλον ήτο ένα σιδερένιο δρεπάνι. Το δρεπάνι αυτό με τη λίθινη στήλη που ανέγραφε το όνομα του νικητή και το αγώνισμα, αφιερώνονταν στη Θεά. Τα αγωνίσματα ήταν ένα είδος παιδικού κυνηγητού που λεγόταν καθθηρατόριον, ένα αγώνισμα τραγουδιού που λεγόταν μώα=μούσα, και άλλο τραγουδιού ή απαγγελίας που λεγόταν κελήα, κελεία, κελοία.
Για τα μεγαλύτερα παιδιά γινόταν παρά το βωμό της Θεάς η "διαμαστίγωση", ο αγώνας καρτερίας, δηλαδή αντοχής στο μαστίγωμα που συνηθιζόταν τους μετακλασικούς χρόνους. Όσοι υπέμεναν το μαστίγωμα κατά τη διάρκεια του οποίου το αίμα "έτρεχε στο βωμό", ανακηρύσσονταν "βωμονίκαι". Η διαμαστίγωση εγένετο με χυμώδη ευλύγιστα ραβδιά, και επιστεύετο ότι η θαυμαστή φυτική δύναμη που κάνει τα δένδρα να βλαστάνουν, μεταβιβάζεται σ’ αυτόν που μαστιγώνεται και τον δυναμώνει.
Οι ανασκαφές έδειξαν ακόμη ότι στους αρχαϊκούς ήδη χρόνους γίνονταν περί τον βωμό της Θεάς λατρευτικοί χοροί από μεταμφιεσμένους και προσωπιδοφόρους πολίτες, ανάλογοι προς τους διθυραμβικούς χορούς τραγόμορφων σατύρων, ή τους παλιούς χορούς προς τιμήν του Αδράστους στη Σικυώνα.

ΕΙΛΕΙΘΥΙΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

Πολύ κοντά στο Ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος, στη Σπάρτη, υπήρχε το Ιερό της Θεάς Ειλειθυίας που και αυτή ταυτίστηκε με την Αρτέμιδα. Η Ειλειθυία κατά τη μυθική παράδοση ήτο κόρη του Διός και της 'Ήρας και ελατρεύετο ως Θεά των επιτόκων γυναικών εις πλείστος πόλεις της αρχαίας Ελλάδος και την Κρήτη. Η Θεά ενίοτε φέρεται υπό τον τύπο Ελευθώ, ενόμιζον δε ότι το όνομα εσχετίζετο με την κραυγή και ευχή των επιτόκων γυναικών "ελθέ, ελθέ" που καλούσαν τη Θεά σε βοήθεια.
Ως προστάτιδα της λεχούς και του βρέφους της αποδίδονταν διάφορα επίθετα, ως φιλόπαις, λυσίζωνος, είλογος, κουροτρόφος κ.λ.π. Η Ειλειθυία προστάτευε τα παιδιά πριν από τη γέννηση και πριν να περιέλθουν στην αρμοδιότητα της Ορθίας, δηλαδή μέχρι 6 ετών. Επειδή το περιεχόμενο των δύο αυτών θεοτήτων ήτο πολύ συγγενές, φαίνεται ότι ελατρεύοντο και στον ίδιο χώρο, αφού, μέσα στο Ιερό της Ορθίας βρέθηκαν σφραγισμένες κεραμίδες του Ιερού της Ειλειθυίας "Ελευθίας" (Παυσανίας, Λακωνικά, σημ. 3, σελ. 370).
Πλην του Ιερού της Θεάς στην περιοχή των Λιμνών κοντά στο Ιερό της Ορθίας, υπήρχε και ιερόν αυτής στο λεγόμενο δρόμο μεταξύ των ιερών των Χαρίτων και του Καρνείου Απόλλωνος.
Στη Λακωνική πύλη Καρυαί, σύνορα Λακωνίας-Αρκαδίας, γινόταν μία ετήσια γιορτή, τα Καρυάτια, φημισμένη κατά τους Ιστορικούς χρόνους. Κεντρική Θέση στη γιορτή είχε ένας λατρευτικός χορός παρθένων, οι οποίες αρχικά ήταν ντόπιες, αλλά αργότερα στο θρησκευτικό αυτό χορό, έπαιρναν μέρος κορίτσια επίσημων οικογενειών από όλη τη Λακωνική.
Ο χορός των παρθένων και η σχέση της Θεάς προς το δέντρο της καρυδιάς, παρουσιάζουν την Άρτεμη των Καρυών ως Θεότητα που ευλογεί την ευφορία των καρπών και των ανθρώπων. Δεν φαίνεται ότι υπήρχε ναός της Θεάς στην πόλη των Καρυών, αλλά μόνο ιερός περίβολος με βωμό της Θεάς και το άγαλμά της στο "ύπαιθρο".
Ο Παυσανίας (Μεσσηνιακά 16,9-10) αναφέρει ότι κατά το τέλος του 6ου π.Χ. αιώνος, ο Αριστομένης συνέλαβε με ενέδρα Λάκαινες παρθένες καταγόμενες από επιφανείς και πλούσιες οικογένειες που είχαν συγκεντρωθεί στη γιορτή των Καρυών και αργότερα ελευθέρωσε τις παρθένους, αντί πολλών λύτρων.
Στα σύνορα Λακωνίας ­Μεσσηνίας υπήρχε το Ιερό της Λιμνάτιδος Αρτέμιδος, όπου φημολογείται πως βρήκε το θάνατο ο βασιλιάς της Σπάρτης Τήλεκλος. Η Άρτεμις Λιμνάτις λατρευόταν συνήθως σε υγρά και βαλτώδη μέρη ως Θεά της ευφορίας. Από τους προ των Μεσσηνιακών πολέμων χρόνους γινόταν ετήσια γιορτή και χορός παρθένων από τη Μεσσηνία και Λακωνία.
Το ιερό βρισκόταν στη θέση Βόλυμος, ψηλά στον Ταΰγετο, έξη περίπου χιλιόμετρα από την Αρτεμίσιο στη σημερινή Αλαγονία, στη θέση της Παναγίας Βολυμνιώτισσας και από ευρεθείσες επιγραφές προκύπτει ότι γίνονταν και αγώνες τους ρωμαϊκούς χρόνους με αφετηρία τη νίκη του Ακτίου (31 π.Χ.).
Τα παιδιά της βρεφικής ηλικίας, προτού περιέλθουν στην αρμοδιότητα της Ορθίας, ήταν εμπιστευμένα σε μία τρίτη μορφή κουροτρόφου Θεάς, η οποία είναι γνωστή ως Άρτεμις Κορυθαλία. "Κορυθάλη" ήταν κλαδί δάφνης "εστεμμένο" που τοποθετούσαν πάνω από την είσοδο του σπιτιού, στολισμένο με καρπούς για να φέρει την ευλογία της συγκομιδής. Η Κορυθάλη όμως ήταν ευλογία και τα παιδιά της πρώτης ηλικίας. Το Ιερό της Κορυθαλίας βρισκόταν αμέσως έξω από την πόλη στο δρόμο προς τις Αμύκλες. Υπό την ιδιότητα της θεάς ως προστάτιδας της βλαστήσεως υπήρχε και λατρευτικός χορός γυναικών των "Κορυθαλιστριων"

Ωραίος ο πάμμαχον.

"Αμες δε γεσόμεθα, πολλώ κάρρονες"

Ο Ερμής του Πραξιτέλη.
Το άγαλμα χρονολογείται από το 343 π.Χ. και είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο της Πάρου.
Είναι το μόνο αυθεντικό έργο του Πραξιτέλη που έχει
διασωθεί. Βρέθηκε στην Ολυμπία, απείραχτο στο βάθρο του, αρκετά μέτρα
κάτω από την γη και έχει ύψος 2.10 μ. Ήταν αφιερωμένο από τους
Ηλείους και Αρκάδες στο ιερό Άλτις, για να εορτάσουν την συνθήκη
ειρήνης. Αργότερα είχε τοποθετηθεί στον ναό της Ήρας, όπου και ευρέθηκε
το 1877.
Το έργο, “το διαμάντι της Ολυμπίας“, παριστάνει τον Ερμή, τον αγγελιοφόρο των Θεών, με τον μικρό Διόνυσο να προσπαθεί να πάρει κάτι από το χέρι του.
Η ιστορία έχει ως εξής: η Σεμέλη,
μητέρα του Διόνυσου, πέθανε από τον τρόμο της, όταν ο Δίας της
παρουσιάστηκε με τους κεραυνούς και όλη του την λάμψη, μπροστά της.
Ήταν όμως έγκυος και ο Δίας παίρνοντας το βρέφος, το έστειλε στις
νύμφες της Κρήτης, με τον Ερμή. Όταν το μωρό άρχισε να κλαίει, ο Ερμής
για να το καθησυχάσει, του έδειξε κάποιο γυαλιστερό αντικείμενο.
Αυτήν την σκηνή απεικονίζει το έργο, το οποίο παρουσιάζει τον Ερμή
νωθρό, αλλά αρρενωπό, να ακουμπάει στον κορμό ενός δένδρου. Στα χείλια
του, τα οποία αφήνουν μία ελαφρά σκιά, διακρίνεται η αρχή ενός
χαμόγελου. Η λεπτότητα του στόματος έρχεται σε αντίθεση με την δυνατή
του μύτη. Τα μαλλιά του Ερμή είναι άτακτα και κάνουν να φαίνεται το
δέρμα του πιο απαλό και πιο λείο. Η απαράμιλλη τέχνη του Πραξιτέλη, στο
να αφαιρεί την σκληράδα από το μάρμαρο, κάνοντας το, το ίδιο με την όψη
της σάρκας, οφείλεται στην μεγάλη δεξιοτεχνία του, στην χρήση φωτός και
σκιάς. Ο Πραξιτέλης για να δώσει ζωντάνια στο άγαλμα, σκοπίμως δεν
κρατάει τις αναλογίες. Εάν κανείς το παρατηρήσει από τ’ αριστερά,
φαίνεται λυπημένο, από τα δεξιά φαίνεται γελαστό, όταν δε το κοιτάξεις
από μπροστά, ήρεμο.

Αναπαράσταση του ανατολικού αετώματος του ναού του Διός στην Ολυμπία, το
οποίο ξεκίνησε ο Ηλείος Λιβών το 572 π.Χ. και τελείωσε γύρω στο 450 π.Χ.
Απεικονίζει τον μύθο της αρματοδρομίας μεταξύ του Πέλοπος και Οινόμαου, με τον
Δία να στέκεται ανάμεσα των δύο παρατάξεων. Το σχέδιο φιλοτέχνησε ο Παιώνιος.

Reconstruction of the East pediment, of the temple of Zeus at Olympia which
was begun about 572 BC by the Elean Libo and completed about 450 BC.
It depicted the myth of the chariot race between Pelops and Oenomaos,
with Zeus standing between the two teams. It was designed by Paeonios.

Αναπαράσταση του δυτικού αετώματος του ναού του Διός στην Ολυμπία.
Απεικονίζει την μάχη μεταξύ των Κενταύρων και Λαπήθων. Οι Κένταυροι ήταν
καλεσμένοι στον γάμο του ήρωα των Λαπήθων Πειρίθους, και μετά την μέθη
προσπάθησαν να απαγάγουν την νύφη Δειαδάμια και τις άλλες γυναίκες. Στο μέσο
στέκεται ο Απόλλωνας, ενώ ο Πειρίθους και ο Θησέας μάχονται τους Κένταυρους.
Το σχέδιο φιλοτέχνησε ο Αλκαμένης της Αθήνας.



Reconstruction of the West pediment, of the temple of Zeus at Olympia.
It depicted the fight between Centaurs, who were guests at the wedding of the Lapith
hero Peirithoos, and the Lapithae. The Centaurs, after getting drunk, they tried to
abduct the bride Deidameia and the other Lapithae women. In the middle standing is
Apollo, with Peirithoos and Theseus on each side, fighting the Centaurs.
It was designed by Alkamenes of Athens.

Ο τόπος της Ολυμπίας δεν χαρακτηρίστηκε τυχαία Ιερός. Μια επίσκεψη
αρκεί για να νιώσουμε την ενέργεια του χώρου, την αρμονία του τοπίου
και το σεβασμό που αναπτύχθηκαν τα ανθρώπινα έργα. Για Έλληνες και
ξένους επισκέπτες, θα αναλύσουμε το τοπίο και θα δώσουμε όλες τις
πληροφορίες για να έχετε ένα αξέχαστο ταξίδι και μια καθαρότερη ματιά.
Όλα τα δόγματα όλων των εποχών εμβάπτιζαν την ιερότητα σε ένα
συγκεκριμένο γεωγραφικό σημείο. Αυτό το σημείο επιλέγετο με ιστορικά
δεδομένα αληθινά ή μη και ήταν αλληλένδετο με κάποιο συμβάν. Η
Σταύρωση, ο θρίαμβος του Μωάμεθ, το παλάτι του Βασιλιά Σολομώντα, η
Shangri La και πολλά άλλα συμπορεύονται με τη θυσία ή το θρίαμβο του
ιδρυτή. Η Ολυμπία κρύβει κάτι το διαφορετικό. Οι αρχαίοι Έλληνες με τις
γνώσεις που κατείχαν επέλεξαν αυτό τον τόπο με κριτήρια που μπορούμε
σήμερα να χαρακτηρίσουμε ως αποστασιοποιημένα από κάποιο επίκαιρο
θρησκευτικό συμφέρον. Το βασικό σκεπτικό ήταν ότι ο τόπος μπορεί να
οδηγήσει στη Θέωση, υπέρβαση από το εγώ. Στην περίπτωση των Δελφών, ο
τόπος μπορούσε να οδηγήσει στην εσωτερικότητα και αυτοτελείωση
(αυτογνωσία) του εγώ.

Ιστορία της Ολυμπίας










Δεκαέξι χιλιόμετρα από το Ιόνιο πέλαγος, στο εσωτερικό της δυτικής Πελοποννήσου και στο σημείο όπου οι ποταμοί Αλφειός και Κλάδιος συναντούνται, ευρίσκεται το αρχαίο τέμενος της Ολυμπίας και ο τόπος όπου γίνονταν οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες. Στα πολύ αρχαία χρόνια, η περιοχή ανήκε στην κυριαρχία της πόλης Πίσας, αλλά μετά το 570 π.Χ. περιήλθε στην κηδεμονία της Ηλείας.
Ο μύθος




Οι πιο αρχαίοι κάτοικοι της Ηλείας ήταν Αχαιοί από
την Θεσσαλία, Αρκαδία, Αιτωλία, καθώς και από την Βοιωτία και Αττική. Ο
Παυσανίας αναφέρει, ότι πρώτος βασιλιάς της Ηλείας ήταν ο Αίθλιος, ο οποίος ήλθε στην περιοχή από την Θεσσαλία με τους υπηκόους του. Ο γιος του, Ενδυμίων,
σύμφωνα με τον μύθο, είχε αποκτήσει πενήντα θυγατέρες και τρεις γιους.
Ο Ενδυμίων ήταν ο πρώτος που οργάνωσε αγώνα δρόμου στην Ολυμπία, μεταξύ
των τριών γιων του, Παίονα, Επειού και Αιτωλού. Ο Επειός κέρδισε τον αγώνα και το βασίλειο και οι κάτοικοι ονομάσθηκαν Επειοί,
όπως τους ονομάζει και ο Όμηρος. Ο Παίονας μετά την ήττα του έφυγε και
πήγε στην περιοχή του ποταμού Αξιού, η οποία πήρε το όνομα του, Παιονία.
Κατά την διάρκεια της βασιλείας του Επειού, ο Οινόμαος,
ο γιος του Αλξίωνα (ή του Άρη, σύμφωνα με τα εγκώμια των ποιητών),
κυβερνούσε την περιοχή της Πίσας. Ο Οινόμαος είχε λάβει ένα χρησμό από
το μαντείο των Δελφών, ο οποίος έλεγε, ότι όταν η κόρη του παντρευτεί,
αυτό θα σήμαινε και το τέλος της ζωής του. Έτσι, ανακοίνωσε ότι θα
παντρέψει την κόρη του, Ιπποδάμεια, με τον μνηστήρα που θα
τον νικούσε σε αρματοδρομία, με την προϋπόθεση, ότι ο μνηστήρας θα
έπρεπε να έχει την κόρη του πάνω στο άρμα του. Είχε επίσης συμφωνηθεί,
ότι εάν ο μνηστήρας έχανε τον αγώνα, ο Οινόμαος θα τον σκότωνε.
Ο Οινόμαος είχε σκοτώσει δεκατρείς μνηστήρες (ή σύμφωνα με άλλους δεκαοχτώ), όταν ο Πέλοψ, γιος του Τάνταλου από την Λυδία, ήλθε για να λάβει μέρος. Με την βοήθεια του Μυρτίλου,
γιου του Ερμή, ο οποίος ήταν βοηθός στην άμαξα του Οινόμαου, ο Πέλοψ
νίκησε. Ο Οινόμαος σκοτώθηκε κατά την διάρκεια της αρματοδρομίας (ή
αυτοκτόνησε κατά άλλους). Ο Πέλοψ παντρεύτηκε την Ιπποδάμεια,
έγινε βασιλιάς της Πίσας, κατέλαβε την Ολυμπία από τους Επειούς και
επανέφερε τους Αγώνες με μεγάλη αίγλη, και γι’ αυτό τον τιμούσαν σαν
ήρωα.
Ο Αιτωλός, ο οποίος έγινε βασιλιάς μετά τον Επειό,
αναγκάσθηκε να φύγει από την Πελοπόννησο, επειδή κατά την διάρκεια των
Ολυμπιακών αγώνων σκότωσε με το άρμα του τον Άπη, τον γιο του Ιάσονα της Αρκαδίας. Εγκαταστάθηκε στην περιοχή του Αχελώου ποταμού και από αυτόν η περιοχή ονομάσθηκε Αιτωλία.
Μετά τον Αιτωλό, την χώρα των Επείων κυβέρνησε ο Ηλείος, ο γιος της Ευρυκύδας, η οποία ήταν μία από τις πενήντα κόρες του Ενδυμίωνα. Από αυτόν, η περιοχή ονομάσθηκε Ηλεία και οι κάτοικοι Ηλείοι.
Ο γιος του, Αυγέας,
ο οποίος αργότερα έγινε βασιλιάς, είχε τόσα πολλά βόδια και
γιδοπρόβατα, που η περιοχή δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί, λόγω του
μεγάλου αποθέματος της κοπριάς των ζώων. Για να επιλύσει το πρόβλημα
του, κάλεσε τον Ηρακλή και του υποσχέθηκε να του δόση μερίδιο, από το
βασίλειο. Όταν ο Ηρακλής κατόρθωσε να καθαρίσει την περιοχή, αλλάζοντας
την ροή του ποταμού Μήνιου, ο Αυγέας αρνήθηκε να του δώσει
την αμοιβή του. Ο Ηρακλής τότε με την βοήθεια του Άργους, της Θήβας και
Αρκαδίας επιτέθηκε και κατέλαβε την Ηλεία, τιμώρησε τους Ηλείους και
είχε πρόθεση να επιτεθεί και στους συμμάχους της, την Πίσα και την
Πύλο, αλλά ένας χρησμός των Δελφών, τον σταμάτησε. Ο Ηρακλής έδωσε τον
θρόνο στον μεγαλύτερο γιο του Αυγέα, Φυλέα,
σε ανταπόδοση για την στάση που πήρε εναντίον της αδικίας του πατέρα
του. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ηρακλής ανακαίνισε τους Αγώνες και
έκτισε βωμούς.

Σύμφωνα με ένα άλλο μύθο, οι Ηρακλείδες, που ήθελαν να
επιστρέψουν στην Πελοπόννησο, πήραν χρησμό από τους Δελφούς, να βρουν
ένα οδηγό με τρία μάτια και να περάσουν μέσα από ένα στενό φαράγγι. Οι
Ηρακλείδες τότε, συνάντησαν τον εξόριστο ευγενή από την Αιτωλία, Όξυλο,
ο οποίος ακούσια είχε διαπράξει φόνο κατά την διάρκεια αγώνων στο
ρίξιμο του δίσκου, και ο οποίος είχε χάσει το ένα μάτι του και ήταν
καβάλα σε ημίονο, και του ζήτησαν να τους οδηγήσει στην Πελοπόννησο.
Ο Όξυλος τους συμβούλευσε να περάσουν στην Πελοπόννησο με πλοία και να
μην προσπαθήσουν να περάσουν από τον Ισθμό, με στρατό. Έτσι, τους
οδήγησε στο ταξίδι από την Ναύπακτο στο Μολύκριο και για ανταμοιβή του
συμφώνησαν να του δώσουν την περιοχή της Ηλείας. Ο Όξυλος με πονηρία
οδήγησε τους Δωριείς δια μέσου της Αρκαδίας, γιατί δεν ήθελε να δουν
τις εύφορες πεδιάδες της Ηλείας, οι οποίες ήταν καλλιεργημένες.
Ο Όξυλος ήθελε να γίνει βασιλιάς της Ηλείας χωρίς να γίνει μάχη, αλλά ο αρχηγός των Επείων, Δίος, δεν συμφωνούσε και πρότεινε να γίνει μονομαχία, με ένα άνδρα από την κάθε στρατιά. Από την Ηλεία διαλέχτηκε ο τοξότης, Δέγμενος, και από τους Αιτωλούς, ο σφενδονιστής, Πυραίχμης.
Ο Πυραίχμης νίκησε και ο Όξυλος έγινε βασιλιάς της Ηλείας. Ο Όξυλος
απέδωσε τιμές στον Δίο, ο οποίος τιμήθηκε σαν ήρωας, και επέτρεψε στους
Επειούς να κρατήσουν τα κτήματα τους, αλλά συγχρόνως έφερε Αιτωλούς να
κατοικήσουν και τους έδωσε μερίδιο από την γη. Κατάφερε να πείσει τους
κατοίκους των γειτονικών χωριών να έλθουν και να εγκατασταθούν μέσα από
τα τείχη της Ηλείας και έτσι μεγάλωσε την περιοχή και επίσης ανακαίνισε
και τους Αγώνες. Αυτούς τους χρόνους, πολλοί κάτοικοι από την Πίσα και
την κοίλη Ηλεία, άφησαν τις περιουσίες τους και μετανάστευσαν στην
Ήπειρο. Μεταξύ των αποικιών ήταν η Ελάτεια, Πανδοσία και Βουχέτιο.

Ίφιτος



Κατά την διάρκεια της βασιλείας του γιου του, Λάϊου, οι Αγώνες εγκαταλείφθηκαν επί πολλά χρόνια και ανακαινίσθηκαν από τον Ίφιτο,
απόγονο του Όξυλου, ο οποίος ήταν σύγχρονος του βασιλιά Λυκούργου της
Σπάρτης. Η παράδοση αναφέρει, ότι ο Ίφιτος επισκέφθηκε τους Δελφούς και
εκεί τον συμβούλευσαν να ανακαινίσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Ίφιτος
έκανε συμφωνία με τον Λυκούργο και τον βασιλιά της Πίσας, Κλεοσθένη, και προκήρυξαν την Ηλεία ιερό του Διός, επιβάλλοντας για πρώτη φορά εκεχειρία, κατά την διάρκεια των αγώνων.
Σύμφωνα με την συνθήκη, κάθε εχθροπραξία μεταξύ των Ελληνικών πόλεων
έπρεπε να σταματήσει, κατά την διάρκεια των αγώνων και όποιος έμπαινε
στην Ηλεία, έπρεπε να παραδίνει τα όπλα του, τα οποία μπορούσε να τα
πάρει πίσω, όταν έφευγε. Η συμφωνία αυτή ήταν έγκυρη και σεβαστή επί
πολλούς αιώνες, από τις Ελληνικές πόλεις. Για το κατόρθωμα αυτό, ένα
άγαλμα του Ίφιτου ανεγέρθηκε στον ναό του Διός στην Ολυμπία, όπου η
Εχθρότης στεφάνωνε τον ήρωα Ίφιτο. Ο Αριστοτέλης γράφει για την
συμφωνία αυτή, ότι ήταν γραμμένη πάνω σε ένα χάλκινο δίσκο, ο οποίος
φυλάσσονταν στο ιερό της Ήρας. Ο Ίφιτος έπεισε τους κατοίκους της
Ηλείας να θυσιάζουν προς τιμήν του ήρωα Ηρακλή, ο οποίος θεωρείτο από
αυτούς ως εχθρός.
Οι Αγώνες ελάμβαναν μέρος στο ιερό άλσος της Άλτης (ή το ιερό άλσος του Δία) από το 776 π.Χ. έως το τέλος του 4ου αιώνος π.Χ.
Στην αρχή οι αγώνες διαρκούσαν μόνο μια μέρα και περιλάμβαναν μόνον ένα
αγώνισμα, τον αγώνα δρόμου, ο οποίος γίνονταν κατά το μήκος του
σταδίου. Αργότερα, άλλα αγωνίσματα προστέθηκαν όπως οι αρματοδρομίες, η
δισκοβολία, το πήδημα, το ακόντιο, η πυγμαχία, η πάλη και το πένταθλο,
και η διάρκεια των αγώνων έγινε πέντε μέρες.
Οι νικητές των Αγώνων θεωρούνταν ήρωες και οι ποιητές και οι μουσικοί
τραγουδούσαν την δύναμη και την ομορφιά τους και γλύπτες έφτιαχναν τα
αγάλματα τους.
Τον έβδομο αιώνα π.Χ., η Πίσα με την βοήθεια του δυνατού βασιλιά του
Άργους, Φείδωνα, και την συμπαράσταση των Μεσσηνίων και Αρκάδων, νίκησε
τους Ηλείους σε διαφορετικούς πολέμους και πήρε υπό την ηγεμονία της,
τους Αγώνες. Αλλά στις αρχές του έκτου αιώνα π.Χ., η Ηλεία ανέκτησε και
πάλι την δύναμη της, ίσως με τον θάνατο του Φείδωνα.
Το 580 π.Χ., με την βοήθεια της Σπάρτης, οι Ηλείοι κατέλαβαν την Πίσα
και επανέκτησαν το ιερό της Ολυμπίας και τους Αγώνες. Κατέστρεψαν
επίσης τις πόλεις της Πίσας, αναγκάζοντας τους κατοίκους να
μεταναστεύσουν. Αυτοί που παρέμειναν, υποχρεώθηκαν να πληρώνουν ετήσιο
φόρο. Η Ηλεία με την βοήθεια των Αρκάδων, κατέλαβε μέρος της Τριφυλίας.
Από τις τέσσαρες επαρχίες που αποτελούσαν τώρα την Ηλεία, μόνο οι
κάτοικοι της κοίλης Ηλείας ήταν πολίτες. Οι κάτοικοι της Πίσας,
Ακρώρειας και Τριφυλίας, μόνον κατά διαστήματα κατάφεραν να γίνουν
πολίτες. Αυτά ήταν και τα πιο ευημερή χρόνια στην ιστορία της Ηλείας. Η
χώρας τους θεωρείτο ιερή και οι κάτοικοι ζούσαν σε ειρήνη και ευημερία.
Ως αναφορά με τους Αγώνες, εμπλουτίστηκαν με την προσθήκη νέων
αγωνισμάτων.
Τον πέμπτο αιώνα π.Χ., κατά την διάρκεια της Περσικής εισβολής, η Ηλεία υπό τον Κλεόμβροτο,
έστειλε στρατό για να βοηθήσουν στην φρούρηση του Ισθμού, αλλά δεν
έλαβαν μέρος στην μάχη της Σαλαμίνας και των Πλαταιών, γιατί ο στρατός
τους έφθασε αργά, μετά την μάχη.
Τα μέσα του πέμπτου αιώνος π.Χ., το Λέπρεο,
μια πόλη της Τριφυλίας, η οποία είχε καλές σχέσεις με τους Ηλείους,
ζήτησε την βοήθεια τους, στον πόλεμο που έκαναν με τους Αρκάδες, με την
υπόσχεση ότι θα τους δώσουν την μισή περιοχή. Με την βοήθεια της
Ηλείας, το Λέπρεο νίκησε τους Αρκάδες και συμφώνησαν να δίνουν επίσης
κάθε χρόνο, ένα τάλαντο στο ιερό της Ολυμπίας.
Η Ηλεία και το Λέπρεο ήλθαν σε διαμάχη και η Σπάρτη, αν και είχε καλές
σχέσεις με την Ηλεία μέχρι τότε, επήρε το μέρος του Λέπρεο.
Το 435 π.Χ., οι Ηλείοι έστειλαν χρήματα και πλοία για να βοηθήσουν του
Κορίνθιους εναντίον των Κερκυραίων, στην Επίδαμνο. Οι Κερκυραίοι όμως
μετά την μάχη της Λευκίμνης πήραν εκδίκηση και έκαψαν το λιμάνι της
Κυλλήνης.
Το 433 π.Χ., οι Ηλείοι πήραν μέρος στην ναυμαχία στα Σύβοτα, με δέκα
πλοία και από το ένα δέκατο της λείας, έκτισαν την στοά των Κερκυραίων,
στην αγορά της Ηλείας. Κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου,
οι Ηλείοι πήραν το μέρος της Σπάρτης και την βοήθησαν με χρήματα, πλοία
και στρατό.

Το 431 π.Χ., οι Αθηναίοι με τους Κερκυραίους κατέλαβαν το λιμάνι της Φειάς και λεηλάτησαν την ιερή γη της Ηλείας.
Γύρω στα 422 π.Χ., το Λέπρεο αρνήθηκε να συνεχίζει να δίνει το ένα
τάλαντο, το οποίο είχαν συμφωνήσει να πληρώνουν στο ιερό της Ολυμπίας
και ζήτησε την βοήθεια της Σπάρτης. Όταν οι Ηλείοι άρχισαν να λεηλατούν
την περιοχή τους, η Σπάρτη πήρε το μέρος του Λέπρεο και τοποθέτησε
φρουρά στην πόλη, για την προστασία της.
Το 421 π.Χ., στο Πελοποννησιακό συνέδριο, οι Ηλείοι μαζί με τους
Κορινθίους, Μεγαρείς και Βοιωτούς, αρνήθηκαν να υπογράψουν την συμφωνία
μεταξύ της Σπάρτης και της Αθήνας και λίγο αργότερα η Ηλεία, Κόρινθος
και το Άργος πήγαν εναντίον της Σπάρτης.
Το 420 π.Χ., η Ηλεία έκανε συμμαχία με την Αθήνα. Τον ίδιο χρόνο, κατά
την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, η Σπάρτη προσπάθησε να καταλάβει το
οχυρό του Φείρκου και η Ηλεία της επέβαλλε αυστηρό πρόστιμο, αλλά οι
Σπαρτιάτες αρνήθηκαν να το πληρώσουν και έτσι η Ηλεία τους απέκλεισε
από τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Το 418 π.Χ., οι Ηλείοι, Αργείοι και Μαντίνειοι πολέμησαν τους
Σπαρτιάτες στην Αρκαδία και Φλειούς και κατέλαβαν τον Ορχομενό (στην
Πελοπόννησο), αλλά όταν οι Ηλείοι πρότειναν να επιτεθούν στο Λέπρεο, οι
σύμμαχοι της αρνήθηκαν. Μετά από αυτό, οι Ηλείοι απομακρύνθηκαν από την
συμμαχία, για μικρό διάστημα.
Μετά τον επιτυχή πόλεμο της Σπάρτης εναντίον της Αθήνας, οι Σπαρτιάτες
πήραν εκδίκηση για τις πολλές ύβρεις που είχαν υποστεί από τους
Ηλείους. Οι Σπαρτιάτες είχαν αποκλεισθεί από τους Αγώνες και είχε
απαγορευθεί στον βασιλιά τους, Άγη, να κάνει θυσία. Οι Ηλείοι με τους
Αργείους και Μαντινείους πολέμησαν εναντίον τους.
Το 401 π.Χ., οι Σπαρτιάτες υπό την αρχηγία του Άγη εισέβαλλαν στην
Ηλεία, όταν οι Ηλείοι αρνήθηκαν να ελευθερώσουν τις πόλεις γύρω από την
περιοχή τους. Κατέκτησαν και λεηλάτησαν μέρος της Ηλείας, η οποία
σώθηκε τελικά από έναν ισχυρό σεισμό. Οι Σπαρτιάτες θεώρησαν τον σεισμό
ως κακό οιωνό και αποσύρθηκαν. Τον ίδιο χρόνο όμως, ο Άγης και οι
σύμμαχοι του, Βοιωτοί, Κορίνθιοι και Αθηναίοι εισέβαλλαν και κατέλαβαν
ολόκληρη την Ηλεία, εκτός από την πόλη. Οι Ηλείοι αναγκάστηκαν να
υποταχθούν, αποδεχόμενοι σκληρούς όρους. Έχασαν την Ακρώρεια, την
Τριφυλία και το Λέπρεο και άλλες πολλές πόλεις, κρατώντας μόνο το ιερό
της Ολυμπίας, στο ανατολικό μέρος της Πίσας και την κοίλη Ηλεία. Επίσης
συμφώνησαν να κατεδαφίσουν τα τείχη της Ακροπόλεως και των λιμανιών της
Φειάς και της Κυλλήνης και να δώσουν στους Σπαρτιάτες τον στόλο τους.
Μέχρι το 371 π.Χ., τον χρόνο που η Σπάρτη έχασε την μάχη στα Λεύκτρα, η
Ηλεία είχε παραμείνει ένα αδύναμο και μικρό κράτος. Με την εξασθένηση
της Σπάρτης, η Ηλεία κατάφερε να ανακτήσει μερικές από τις πόλεις, τις
οποίες είχε χάσει τριάντα χρόνια πριν, μεταξύ αυτών την Πίσα, Τριφυλλία
και Ακρώρεια. Όταν ο Αγησίλαος, το 370 π.Χ., βάδισε εναντίον της
Μαντινείας, η Ηλεία ήλθε προς βοήθεια τους. Επίσης έλαβαν μέρος στην
εκστρατεία του Επαμεινώνδα εναντίον της Σπάρτης και το ιππικό τους
υπέστη μεγάλες απώλειες, κοντά στις Αμύκλες. Όταν ο Επαμεινώνδας για
δεύτερη φορά, εισέβαλλε στην Πελοπόννησο, η Ηλεία πήρε μέρος στην
εκστρατεία εναντίον της Σικυώνος.
Το 365 π.Χ., στην τρίτη εισβολή του Επαμεινώνδα, η Ηλεία βοήθησε τους
Θηβαίους. Τον ίδιο χρόνο η Ηλεία ήλθε σε διαμάχη με τους Αρκάδες, οι
οποίοι είχαν εισβάλλει στην Ακρώρεια και κατέλαβαν τις πόλεις και το
ιερό της Ολυμπίας. Με την βοήθεια των δημοκρατικών, οι Αρκάδιοι
εισέβαλλαν στην πόλη της Ηλείας, αλλά αναγκάστηκαν να αποσυρθούν, όταν
οι Σπαρτιάτες το 364 π.Χ. κατέλαβαν την πόλη Κρόμνος.
Όταν οι Αρκάδες επανέκτησαν την πόλη Κρόμνος, εισέβαλλαν ξανά στην
Ηλεία και οχύρωσαν την Ολυμπία. Από τα λάφυρα του ιερού, έκοψαν χρυσά
νομίσματα.
Το 364 π.Χ. και κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, οι Ηλείοι με
τους συμμάχους τους, Αχαιούς και Αργείους, επιτέθηκαν στην Ολυμπία και
κέρδιζαν την μάχη, αλλά δυστυχώς γι’ αυτούς, ο ηγέτης των τριακοσίων
επίλεκτων, Στρατόλας,
σκοτώθηκε και αναγκάσθηκαν να αποσυρθούν. Οι Αρκάδες αναγκάσθηκαν να
φύγουν από την Ολυμπία και το 363 π.Χ. έκαναν συμφωνία με τους Ηλείους,
δίνοντας πίσω τις πόλεις τους, εκτός από το Λέπρεο και το Λάσιο, οι
οποίες αφιέρωσαν ένα μπρούτζινο άγαλμα του Διός στην Ολυμπία.
Το 362 π.Χ., η Ηλεία έλαβε μέρος στην μάχη της Μαντινείας με τους σύμμαχους Αθηναίους και Λακεδαιμόνιους, εναντίον της Θήβας.
Κατά την διάρκεια του τετάρτου αιώνος π.Χ., στο πολιτικό σύστημα της Ηλείας έγιναν πολλές και απότομες αλλαγές.
Το 334 π.Χ., οι ολιγαρχικοί ανέτρεψαν τους δημοκρατικούς και ζήτησαν
την φιλία του βασιλιά Φιλίππου των Μακεδόνων. Οι Ηλείοι πήραν μέρος
στην εκστρατεία του Φίλιππου εναντίον της Σπάρτης, αλλά μετά τον θάνατο
του η Ηλεία προσπάθησε να αποδεσμευτεί από την Μακεδονική κυριαρχία.

Το 331 π.Χ., οι Ηλείοι, Σπαρτιάτες, Αρκάδες και Αχαιοί επαναστάτησαν
εναντίον του Αντίπατρου και προσπάθησαν να καταλάβουν την Μεγαλόπολη,
το κύριο κέντρο της Μακεδονικής κυριαρχίας. Όταν νικήθηκαν από τον
Αντίπατρο, η Ηλεία τιμωρήθηκε να πληρώνει το πρόστιμο των εκατόν είκοσι
ταλάντων στην Μεγαλόπολη.
Το 313 π.Χ., ο Αντίγονος έστειλε στην Ηλεία τον Τελέσφορο, για να την
προστατεύσει από τον Κάσσανδρο. Όταν όμως ο Αντίγονος έστειλε τον
ανιψιό του Πτολεμαίο στην Πελοπόννησο, τότε ο Τελέσφορος προσπάθησε να
καταλάβει την Ηλεία για τον εαυτόν του. Πήρε από το ιερό της Ολυμπίας
πενήντα τάλαντα, οργάνωσε ένα στρατό μισθοφόρων και οχύρωσε την
Ακρόπολη. Αργότερα, όταν έμαθε ότι ο Πτολεμαίος κινήθηκε εναντίον του,
έφυγε από την Ηλεία και πήγε στην Κυλλήνη, αλλά υποχρεώθηκε να
επιστρέψει τα χρήματα στην Ολυμπία.
Από το 308 έως το 281 π.Χ., η Ηλεία βρίσκονταν κάτω από την Μακεδονική ηγεμονία του Κάσσανδρου, Δημήτριου Πολιορκητή και Αντίγονου Γονατά.
Το 271 π.Χ., ο αδίσταχτος τύραννος Αριστόδημος
κυβέρνησε την Ηλεία για έξι μήνες. Εξολόθρευσε τους πολιτικούς του
αντιπάλους και έκλεψε τις περιουσίες τους. Μια ευγενής γυναίκα, η Μεγιστώ,
αντιτάχθηκε στην τυραννία του και όταν ο Αριστόδημος έψαξε να βρει τον
γιο της για να τον σκοτώσει, αυτή τον φανέρωσε λέγοντας, ότι είναι
προτιμότερο να τον δει να πεθαίνει παρά να είναι σκλάβος. Οι Ηλείοι
σύντομα με συνομωσία σκότωσαν τον Αριστόδημο και ανήγειραν άγαλμα στην
Ολυμπία, στον Κύλωνα, τον άνδρα που τον δολοφόνησε.
Κατά την διάρκεια του Χρεμωνιδίου πολέμου, 267-262 π.Χ., η Ηλεία και η
Σπάρτη πολέμησαν εναντίον του Αντίγονου Γονατά, αλλά έχασαν τον πόλεμο.
Το 245 π.Χ., η Ηλεία πολέμησε τους Αρκάδες και Αχαιούς και κατέκτησε
πολλές πόλεις μεταξύ αυτών το Λάσιο, την Ψοφίδα και πιθανώς το Λέπρεο.
Ο Άρατος, αρχηγός της Αχαϊκής Συμμαχίας, εισέβαλλε στην Ηλεία, αλλά
αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω, όταν έμαθε ότι ο βασιλιάς Κλεομένης της
Σπάρτης ερχόταν προς βοήθεια τους.
Η Ηλεία άλλαξε το πολιτικό της σύστημα πολλές φορές.
Το 220 π.Χ., οι Ηλείοι διάλεξαν να πάνε με το μέρος των Αιτωλών εναντίον της Σπάρτης.
Το 219 π.Χ., λεηλάτησαν την Αχαϊα και την Αρκαδία, αλλά οι Αχαιοί με
την βοήθεια των Μακεδόνων νίκησαν την Ηλεία στον Στύμφαλο και πήραν υπό
την κατοχή τους τις πόλεις Λάσιο και Ψοφίδα. Μεγάλη λεηλασία και
καταστροφή υπέστη τότε η Ηλεία, η οποία έχασε πολλές πόλεις.
Το 218 π.Χ., ο Φίλιππος ο πέμπτος εισέβαλλε στην Ηλεία και το 217 π.Χ., οι Ηλείοι αναγκάσθηκαν να συνθηκολογήσουν.
Το 212 π.Χ., οι Ηλείοι και Ρωμαίοι πολέμησαν εναντίον των Μακεδόνων και Αχαιών.
Κατά την διάρκεια του Μακεδονικού πολέμου, 200-197 π.Χ., οι Ηλείοι
έγιναν σύμμαχοι ξανά με τους Ρωμαίους, αλλά απογοητεύθηκαν όταν οι
Ρωμαίοι έδωσαν την Τριφυλία και την Ηραία, στους Αχαιούς.
Το 191 π.Χ., οι Ηλείοι εντάχθηκαν στην Αχαϊκή Συμμαχία και το συνέδριο της Συμμαχίας, το 189 π.Χ., έλαβε μέρος στην Ηλεία.
Η Ηλεία είχε πάντα καλές σχέσεις με τους Ρωμαίους και όταν ο Μόμμιος
κατέλαβε την Πελοπόννησο το 146 π.Χ., δεν την λεηλάτησε, αλλά αντιθέτως
πρόσφερε είκοσι μία επιχρυσωμένες ασπίδες στο ναό του Διός, για την
νίκη του.
Το 87 π.Χ., ο Σύλλας λεηλάτησε την Ολυμπία, για να κάνει πόλεμο
εναντίον του Μιθριδάτη, αλλά μετά την επιτυχή έκβαση του πολέμου έδωσε
την μισή περιοχή των Θηβαίων, στους Ηλείους. Γενικά η Ολυμπία και η
υπόλοιπη Ηλεία ωφελήθηκε από τους Ρωμαίους και κατά τον δεύτερο αιώνα
μ.Χ., η Ηλεία ευημερούσε.
Το 267 π.Χ., οι Γότθοι λεηλάτησαν την Ολυμπία, καθώς και άλλες πόλεις της Ελλάδος.
Το 393 μ.Χ., οι Αγώνες καταργήθηκαν από τον Θεοδόσιο Ι.
Ήταν ο ίδιος χρόνος, όπου το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός, το έργο
του Φειδία, μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και καταστράφηκε αργότερα
στην μεγάλη πυρκαγιά του Λαυσείου, το 476 μ.Χ.
Το 395 μ.Χ., η Ηλεία λεηλατήθηκε ξανά από τον βασιλιά Αλάριχο των Βησιγότθων.
Το 467 μ.Χ., οι εισβολείς έκαναν μεγάλη καταστροφή στην Ηλεία.Στον 6ον αιώνα μ.Χ., ένας μεγάλος και καταστρεπτικός σεισμός,
κατέστρεψε ότι είχε απομείνει και οι ποταμοί Αλφειός και Κλάδιος
κάλυψαν με λάσπη τα χαλάσματα, τα οποία επανήλθαν στο φως τον 19ον
αιώνα μ.Χ.