Με τον όρο «ο Πόλεμος του ποδοσφαίρου» έμεινε στην ιστορία η πολεμική σύρραξη του 1969, μεταξύ Ελ Σαλβαδόρ και Ονδούρας. Οι δύο χώρες, αμερικανικά προτεκτοράτα, συναντήθηκαν στα προκριματικά του παγκοσμίου κυπέλλου για μια θέση στη μεγαλύτερη ποδοσφαιρική διοργάνωση. Τρεις ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις, θα αποτελούσαν αφορμή για έναν πόλεμο που θα άφηνε πίσω του 6.000 νεκρούς και 100.000 άστεγους.

Τα αίτια

Οι σχέσεις των δύο πρώην ισπανικών αποικιών ήταν τεταμένες επί μια δεκαετία. Τα εσωτερικά προβλήματα στεκόντουσαν εμπόδιο στην ήρεμη γειτνίαση. Το Ελ Σαλβαδόρ αντιμετώπιζε πρόβλημα υπερπληθυσμού. Με έκταση περίπου όσο της Πελοποννήσου αριθμούσε 3.000.000 κατοίκους. Στην άλλη πλευρά της βορειοανατολικής συνοριογραμμής, η Ονδούρα με έκταση λίγο μικρότερη από της Ελλάδας, είχε μόλις 2.333.000 κατοίκους. Κοινό χαρακτηριστικό και των δύο κοινωνιών ήταν η φτώχεια και οι μεγάλες κοινωνικές ανισότητες.

Λόγω του υπερπληθυσμού, από τις αρχές του 20ου αιώνα, αρκετοί Σαλβαδοριανοί αναζητούσαν την τύχη του στη γειτονική Ονδούρα. Με το πέρασμα του χρόνου οι μετανάστες κατάφεραν να ανελιχθούν κοινωνικοοικονομικά. Τη δεκαετία του 60, περίπου 350.000 Σαλβαδοριανοί, 15% του πληθυσμού, ζούσαν στην Ονδούρα, κατέχοντας μεγάλες εκτάσεις γης. Η οικονομική κατάσταση των «μεταναστών» ήταν για τους ιθαγενείς προκλητική, ανυπόφορη αν συνυπολογιστεί πως οι περισσότερες γεωργικές εκτάσεις βρισκόντουσαν στα χέρια λίγων πλούσιων Ονδουριανών οικογενειών αλλά και της αμερικανικής εταιρείας United Fruit, που παράγει τις γνωστές μπανάνες «Τσικίτα». Η πίεση του λαού προς τον δικτάτορα της Ονδούρας Οσβάλντο Λόπες Αρεγιάνο για αλλαγή της οικονομικής δομής ήταν έντονη. Υπό το φόβο κοινωνικών αναταραχών, ο Αρεγιάνο αποφασίζει αναδασμό. Οι μεγαλογαιοκτήμονες και η «Τσικίτα» είναι τόσο ισχυροί που ο Αρεγιάνο δεν θα τολμούσε να θίξει τα συμφέροντα τους. Οι μετανάστες Σαλβαδοριανοί γαιοκτήμονες, όμως, ήταν εύκολος στόχος δεδομένου ότι ήταν ανεπιθύμητοι από την πλειοψηφία της κοινωνίας της Ονδούρας. Ο δικτάτορας δημεύει την περιουσία τους και τη μοιράζει στους ντόπιους ακτήμονες.

Οι ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις

Εκείνη τη περίοδο ήταν σε εξέλιξη τα προκριματικά του παγκοσμίου κυπέλλου του Μεξικού. Τα τερτίπια της «στρογγυλής θεάς» φέρνουν τις δύο χώρες αντιμέτωπες για μια θέση στη τελική φάση του κυπέλλου. Η επικινδυνότητα της αναμέτρησης ήταν δεδομένη αλλά κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τι θα επακολουθούσε. Στις 6 Ιουνίου του 1969 οι δύο ομάδες παρατάσσονται στο στάδιο της πρωτεύουσας της Ονδούρας, Τεγκουσιγκάλπα, για τον πρώτο τους αγώνα. Το προηγούμενο βράδυ οι Ονδουριανοί είχαν πολιορκήσει το ξενοδοχείο που είχε καταλύσει η ομάδα του Ελ Σαλβαδόρ και με σφυρίχτρες, βεγγαλικά και φωνές δεν τους άφησαν να κοιμηθούν. Η ομάδα της Ονδούρας θα νικήσει με 1-0. Μια 18χρονη Σαλβαδοριανή κοπέλα η Αμέλια Μπολάνιος, αυτοκτόνησε παρακολουθώντας το ματς στην τηλεόραση. Η αυτόχειρας, μετατρέπεται σε εθνικό σύμβολο. Στο Ελ Σαλβαδόρ ζητούν εκδίκηση.
Μια εβδομάδα αργότερα η εθνική ομάδα της Ονδούρας επισκέπτεται το Ελ Σαλβαδόρ για τον επαναληπτικό αγώνα. Οι εικόνες στο ξενοδοχείο των φιλοξενουμένων επαναλαμβάνονται. Το Ελ Σαλβαδόρ κερδίζει εύκολα τον αγώνα με 3-0 και τα πάντα θα κριθούν σε έναν τρίτο αγώνα. Οι ταπεινωμένοι οπαδοί της Ονδούρας στην αποχώρησή τους δέχονται βροχή από ξύλα και πέτρες και δύο από αυτούς τραυματίζονται.

Τα ΜΜΕ της Ονδούρας δημιουργούν πολεμικό κλίμα. Ο πρόεδρος του Σαλβαδόρ Φιντέλ Σάντσες Ερνάντες επέρριψε την ευθύνη στους κομμουνιστές. Την επομένη του αγώνα οι Σαλβαδοριανοί μετανάστες στην Ονδούρα εκδιώκονται.

Στις 26 Ιουνίου οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών διακόπτονται. Μια μέρα μετά, διεξάγεται ο τρίτος και τελευταίος αγώνας στο ουδέτερο στάδιο «Αζτέκα» του Μεξικού, παρουσία 1.700 Μεξικανών αστυνομικών. Το Ελ Σαλβαδόρ νικά με 3-0 και παίρνει το εισιτήριο για την τελική φάση του Μουντιάλ. Όμως τις επόμενες ημέρες το ποδόσφαιρο θα περάσει σε δεύτερη μοίρα.

Τα «τύμπανα του πολέμου»

Οι αψιμαχίες στα σύνορα είναι καθημερινές. Στις 14 Ιουλίου του 1969 η αεροπορία του Ελ Σαλβαδόρ βομβαρδίζει την πρωτεύουσα της Ονδούρας ενώ την ίδια ώρα χερσαίες δυνάμεις περνούν τα σύνορα. Ήταν η αρχή του «πολέμου του ποδοσφαίρου».Ο απαρχαιωμένος αεροπορικός στόλος σε συνδυασμό με την αριθμητική ισορροπία των χερσαίων δυνάμεων οδηγεί τις δύο χώρες σε αδιέξοδο. Στις 16 Ιουλίου, Ελ Σαλβαδόρ και Ονδούρα στρέφονται προς τον πάτρωνά τους για ενίσχυση. Όμως οι ΗΠΑ προωθούν την εκεχειρία μέσω του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών. Το βράδυ της 18ης Ιουλίου οι δύο χώρες συμφωνούν την κατάπαυση του πυρός και την απόσυρση των δυνάμεων του Ελ Σαλβαδόρ. Στις 20 Ιουλίου οι Σαλβαδοριανές δυνάμεις αποχωρούν ολοκληρωτικά.

Έντεκα χρόνια αργότερα, στις 30 Ιουλίου του 1980, οι δύο χώρες θα υπογράψουν συνθήκη ειρήνης δίνοντας και τυπικά τέλος στον «πόλεμο του ποδοσφαίρου», που κράτησε μόλις για 100 ώρες αλλά κόστισε τη ζωή 6.000 ανθρώπων και άφησε 100.000 χωρίς εστίες.

Όμως, το 1969, όλα αυτά ήταν «ψιλά γράμματα». Η ανθρωπότητα είχε στραμμένη την προσοχή στις προσπάθειες του πληρώματος του διαστημόπλοιου «Απόλλων 11» (Νηλ Άρμστρονγκ, Μπαζ Όλντριν και Μάϊκλ Κόλλινς) και στο πρώτο ανθρώπινο βήμα στο φεγγάρι. Ποιος να δώσει σημασία σε ένα πόλεμο που όπως μετέδιδαν τα ΜΜΕ ξεκίνησε από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα;

Πηγή:
Σαν σήμερα,
Ελευθεροτυπία
«Παιχνίδι χωρίς όρια» βιβλίο του Χρήστου Σωτηρακόπουλου